تشریح الزامات و مستندسازی سیستم مدیریت زیست محیطی (ISO 14001 : 2015)

سیستم مدیریت محیط زیست (ISO 14001 : 2015) چیست؟

دستیابی به تعادل میان محیط زیست، جامعه و اقتصاد برای برآوردن نیازهای امروزی بدون به خطر انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان ضروری است. توسعه پایدار به عنوان یک هدف، با تعادل سه رکن پایداری به دست می آید. با افزایش قوانین سخت، فشار برمحیط زیست به دلیل آلایندگی، استفاده ناکارا از منابع، مدیریت نامناسب ضایعات، تغییر آب و هوا، تخریب اکوسیستم ها و از دست رفتن تنوع زیست محیطی انتظارات اجتماعی برای توسعه پایدار، شفاف سازی و پاسخ گویی افزایش پیداکرده اند. این امر سازمان ها را برآن داشته با هدف کمک به ارکان توسعه پایدار با پیاده سازی سیستم های مدیریت زیست محیطی رویکردی سیستماتیک به مدیریت زیست محیطی داشته است.

مخاطبان دوره ISO 14001:

1- مدیران و کارکنان واحدهای زیست محیطی

2- مشاوران واحدهای زیست محیطی

3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره ISO 14001

1- واژگان و تعاریف در سیستم مدیریت محیط زیست

• جنبه زیست محیطی: بخشی از فعالیت های یک سازمان، محصولات یا خدمات که با محیط زیست تعامل دارد یا میتواند داشته باشد
• پیامد زیست محیطی: تغییر در محیط زیست اعم از مفید یا مضر، کلی یا جزیی که از یک جنبه زیست محیطی سازمان حاصل می شود.
• سیستم مدیریت: مجموعه ای از عناصر به هم مرتبط و متعامل سازمان برای ایجاد خط مشی ها و اهداف و فرآیندها برای رسیدن به آن اهداف
• پیشگیری از آلودگی: استفاده از فرآیندها، تجارب، تکنیک ها، مواد، محصولات، خدمات یا انرژی، تصاعد یا انتشار هرگونه آلاینده یا پسماند به نحوی که از پیامدهای زیست محیطی نامطلوب جلوگیری می کند.
• سیستم مدیریت زیست محیطی: بخشی از سیستم مدیریت مورد استفاده بر مدیریت جنبه های زیست محیطی، انجام تعهدات و پرداختن به ریسک ها و فرصت ها

2- فضای سازمان در سیستم مدیریت محیط زیست

• درک سازمان و فضای آن: سازمان باید موضوعات داخلی و خارجی مرتبط با مقصود خود و موضوعاتی را که بر توانایی دستیابی خود به نتایج مورد نظر سیستم مدیریت محیط زیستی تاثیر گذار می باشند تعیین نماید.

• درک نیازها و انتظارات طرفهای ذی نفع: سازمان باید طرفهای ذی نفع مرتبط با سیستم مدیریت زیست محیطی را که منجر به نیازها و انتظارات می شود را تعیین نماید.

• سیستم مدیریت زیست محیطی: سازمان باید جهت دستیابی به نتایج مورد نظر شامل ارتقاء عملکرد زیست محیطی خود یک سیستم مدیریت زیست محیطی شامل فرآیندهای مورد نیاز و تعاملات آنها مطابق با الزامات این استاندارد بین المللی، ایجاد کرده، پیاده سازی و نگهداری کند و به طور مداوم بهبود ببخشد.

3- رهبری در سیستم مدیریت محیط زیست

• رهبری و تعهد: مدیریت ارشد باید در رابطه با سیستم مدیریت زیست محیطی از طریق پاسخگویی در قبال اثربخشی سیستم مدیریت، حصول اطمینان از تعیین خط مشی زیست محیطی و ... رهبری و تعهد خود را نشان دهد.
• خط مشی زیست محیطی: مدیریت ارشد باید یک خط مشی زیست محیطی در حیطه دامنه کاربرد تعریف شده سیستم مدیریت زیست محیطی خود ایجاد، بکارگیری و نگهداری نماید که متناسب با ماهیت وجودی و فضای سازمان شامل ماهیت اندازه و پیامدهای زیست محیطی فعالیت ها، محصولات و خدماتش می باشد.
• نقش ها، مسئولیت ها و اختیارات سازمانی : مدیریت ارشد باید از تعیین مسئولیت ها و اختیارات برای نقشهای مرتبط و اطلاع رسانی آنها درون سازمان اطمینان حاصل نماید.

4- طرح ریزی در سیستم مدیریت محیط زیست

• اقدامات جهت پرداختن به ریسک ها و فرصت ها: دردامنه کاربرد زیست محیطی، سازمان باید شرایط اضطراری بالقوه شامل آنهایی که ممکن است پیامد زیست محیطی داشته باشند را تعیین کند.
• اهداف زیست محیطی و طرح ریزی برای دستیابی به آنها:

اهداف زیست محیطی شامل:

• پایش
• اطلاع رسانی
• به روز رسانی مناسب
• سازگاری با خط مشی زیست محیطی سازمان

5- پشتیبانی در سیستم مدیریت محیط زیست

• منابع: سازمان باید منابع مورد نیاز برای استقرار، پیاده سازی، نگهداری و بهبود مداوم سیستم مدیریت زیست محیطی را تعیین و تأمین نماید.

• صلاحیت: سازمان باید صلاحیت لازم فردی را که تحت کنترل سازمان فعالیت می نمایند و برروی سیستم مدیریت زیست محیطی اثر می گذارند تعیین کند و اطمینان یابد که این افراد صلاحیت لازم را از نظر صلاحیت، آموزش و یا تجربه مناسب دارا می باشند.

• آگاهی: سازمان باید اطمینان حاصل کند پرسنلی که تحت کنترل سازمان کار می کنند از خط مشی زیست محیطی، جنبه های بارز زیست محیطی و پیامدهای بالفعل و بالقوه مرتبط و همراه با فعالیت آنها و ... آگاهی داشته باشند.

• ارتباطات: سازمان باید فرآیندی را برای ارتباطات داخلی و خارجی مرتبط با سیستم مدیریت زیست محیطی ایجاد، پیاده سازی و نگهداری نماید و باید به ارتباطات مرتبط با سیستم مدیریت زیست محیطی خود پاسخگو باشد و به نحوی مناسب اطلاعات مستندی را به عنوان شواهدی در خصوص ارتباطات خود حفظ نماید.

• اطلاعات مستند: میزان اطلاعات مستند برای یک سیستم مدیریت زیست محیطی ممکن است با توجه به پیچیدگی فرایندها و اثر متقابل آنها، اندازه سازمان و نوع فعالیت ها و صلاحیت افرادی که تحت کنترل سازمان کار می کنند می باشد.

6- عملیات در سیستم مدیریت محیط زیست

• طرح ریزی و کنترل عملیات: کنترل ها ممکن است شامل کنترل های مهندسی و رویه ها باشند. کنترل ها را می توان با پیروی از یک سلسله مراتب پیاده سازی کرد و می توانند به تنهایی و یا به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند.

• آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری: سازمان باید به شرایط اضطراری و و حوادث فعلی پاسخ دهد، در صورت امکان به صورت دوره ای اقدامات واکنشی طرح ریزی شده را آزمایش نماید و به صورت دوره ای و به ویژه پس از وقوع وضعیت اضطراری یا آزمایش ها فرآیندهای طرح ریزی شده را بازنگری و اصلاح نماید.

7- ارزیابی در سیستم مدیریت محیط زیست

سازمان باید عملکرد زیست محیطی خود را پایش، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی نماید. اطلاعات مرتبط با عملکرد زیست محیطی خود را به صورت درون سازمانی و برون سازمانی همانگونه که در فرایند ارتباطتش تعیین شده و یا تعهداتش به تطابق الزام کرده اطلاع رسانی نماید.

8- بهبود در سیستم مدیریت محیط زیست

سازمان باید به صورت مستمر تناسب، کفایت و اثربخشی سیستم مدیریت زیست محیطی را به منظور افزایش عملکرد زیست محیطی بهبود ببخشد. از جمله این اقدامات می توان به بازنگری عدم انطباق، تعیین ریشه های عدم انطباق پرداخت و اثربخشی هرگونه اقدام اصلاحی اشاره کرد. 

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید