ایمنی کار با مواد شیمیایی چیست؟
مواد شیمیایی معمولا در تمامی فعالیت های صنعتی به کار برده میشوند. از آنجا که همواره مواد شیمیایی جدید وارد بازار می شوند، تدبیر یک سیستم کارآمد برای رعایت نکات ایمنی در کار با مواد شیمیایی امری ضروری است. اعمال روش کنترلی موثر در برابر مخاطرات مواد شیمیایی درمحیط کار، مستلزم ارائه اطلاعات مناسب درخصوص مخاطرات بالقوه واحتیاط های ایمنی مواد شیمیایی برای استفاده کنندگان میباشد این جریان اطلاعات باید همه روزه صورت گیرد تا از اقدامات لازم درخصوص حفاظت کارگران و در نتیجه محیط و عموم مردم اطمینان حاصل شود.
مخاطبان دوره ایمنی کار با مواد شیمیایی:
1- کارکنان آزمایشگاه ها
2- کارکنان شرکت های داروسازی
3- کارکنان شرکت های نفتی و پالایشگاهی
سرفصل دوره ایمنی کار با مواد شیمیایی:
1- حذف مواد خطرناک
بديهي است كه روش ايده آل در كنترل خطرات حذف نمودن ماده و يا فرايند خطرناک است مثلاً حذف مواد سرطان زا و يا استفاده از فرآيند فيزيكي نظير روش اولتراسوند به جای يک فرآيند شيميايي در تميز كردن قطعات.
2- جایگزینی ماده خطرناک
منظور از جايگزيني، استفاده از مواد شيميايي كم خطرتر مي باشد مثلاً استفاده از تولوئن به جای بنزن. البته جايگزيني فقط محدود به مواد نبوده و جابجايي فرايند و وسايل و تجهيزات نيز امكان پذير مي باشد.
3- جداسازی
منظور از جداسازی ايزوله نمودن نقطه خطر از ساير قسمتها است بطوريكه ساير افراد از آن خطر محفوظ باشند.
4- كنترل های مهندسی
شامل استفاده از سيستم های تهويه موضعي، هودهای مناسب برای كار با مواد خطرناک و سيستم های تهويه ترقيقي مي باشد. در كنترل مهندسي از روشهای مختلفي در حذف و يا كاهش تماس با مواد خطرناک استفاده مي شود.
5- هودهای شیمیایی
هودهای شيميايي (Fume cupboards) به منظور كنترل تماس اپراتورها هنگام كار با مواد شيميايي زيان آور مانند اسيدها و قلياهای قوی، حلالهای آلي فرار و مواد سمي استفاده مي شوند. داخل اين هود ها بايد به اندازه كافي خالي و تميز نگهداری شده تا فضای كافي برای كار اپراتور فراهم باشد. كاركرد مؤثر اين هودها لازم است بصورت دوره ای تست شده و كنترل شود.
6- كنترل های مدیریتی و اجرایی
كنترل های مديريتي به شكل های مختلفي امكان پذير مي باشد مانند استفاده از روشهای استاندارد عمليات كاری، چرخشي نمودن كار كارگران و ...
7- وسایل حفاظت فردی
هنگاميكه اجرای كنترل های مهندسي در محيط كار امكان پذير نبوده و يا به تنهايي در كاهش سطوح تماس تا حدود قابل قبول كافي نباشند استفاده از وسايل حفاظت فردی به عنوان آخرين راه كنترلي به كار گرفته ميشود. به منظور حفاظت قسمتهای مختلف بدن در برابر انواع خطرات احتمالي ناشي از مواد شيميايي طيف وسيعي از وسايل حفاظت فردی نظير روپوش آزمايشگاهي، عينک های ايمني، دستكش و كفش ايمني، و ماسک های تنفسي بكار مي رود.
8- پایش هوا
در موارد ارزيابي ريسک كمي پايش و اندازه گيری ميزان آلاينده های هوا و نيز بررسي كارايي سيستم های تهويه ضروری به نظر مي رسد. پايش هوا شامل نمونه برداری از هوای محيط كار و تعيين مقدار آلاينده ها درهوا و برآورد سطوح تماس افراد با مواد شيميايي هوابرد از طريق استنشاق مي باشد. در مرحله ارزيابي نتايج بدست آمده از تراكم آلاينده ها با حدود آستانه مجاز تماس با آلاينده ها و استانداردهای ملي تدوين يافته توسط وزارت بهداشت مقايسه مي گردد.
9- پایش سلامتی كاركنان
به منظور بررسي و مراقبت از وضعيت سلامتي كاركنان بايد معاينات دوره ای بعمل آمده و در مواردی نيز لازم است پايش های بيولوژيک از افراد در معرض تماس با مواد خطرناک بعمل آيد. اين پايش ها در موارديكه تماس با يک يا چند ماده زيان آور با پتانسيل ايجاد اثرات سلامتي در محيط كار وجود داشته و ممكن است باعث بروز عوارض، مسموميت ها و بيماری های ناشي از كار شوند صورت مي گيرد. بهتر است اينگونه پايش ها توسط يک متخصص طب كار مطلع از فعاليتهای كاری كارگران انجام شده و مديريت شود.
10- گزارش حوادث و شبه حوادث
تمام حوادث و شبه حوادثي كه در كار با مواد شيميايي رخ مي دهد بايد گزارش شوند. مسئولين مربوطه موظفند كه علت حوادث را شناسايي نموده و با بكارگيری اقدامات اصلاحي اطمينان حاصل نمايند كه چنين حوادثي مجدداً تكرار نخواهد شد.
11- امكانات كمک های اولیه
دسترسي به امكانات كمک های اوليه بايد در محيط های كار فراهم بوده و متناسب با محيط كار بايد افراد آموزش ديده در زمينه كمک های اوليه نيز حضور داشته باشند. جزئيات كمک های اوليه و اقدامات اضطراری در درمان افراد حادثه ديده در كار با مواد شيميايي در برگه های MSDS وجود دارد.
12- دوش های ایمنی و فواره های چشمی
دوش های ايمني و فواره های چشمي برای آزمايشگاه و محيط های كار با مواد شيميايي و يا چنانچه در برگه های MSDS مواد ذكر شده باشد بايد فراهم گردد. آزمايشگاه هايي كه فاقد اين امكانات هستند بايد بر حسب نوع و خطرات مواد شيميايي و تعداد افراد در معرض فراهم نمودن اين امكانات را در اولويت قرار دهند.
13- اقدامات در شرایط اضطراری
هر چند به كارگيری اقدامات كنترلي احتمال وقوع موارد اضطراری را كاهش مي دهد با اين وجود احتمال وقوع نشتي، ريخت و پاش و انتشار كنترل نشده مواد شيميايي وجود دارد. در اين موارد دستورالعمل های لازم برای محيط كار بايد تهيه شود مانند دستورالعمل نحوه جمع آوری و پاک سازی ريخت و پاش مواد خطرناک، دفع صحيح مواد زائد شيميايي، قطع وسايل و دستگاه ها در شرايط اضطراری، انتشار كنترل نشده مواد مانند نشتي ها، آتش سوزی، انفجار، چگونگي تخليه محل در موارد اضطراری، كمک های اوليه و... مي باشد.
14- دفع مواد زائد خطرناک
به منظور حفاظت از محيط زيست تمام واحدها بايد به روش های كاهش مواد زائد خطرناک آگاهي داشته و تا حد ممكن اين روش ها را به كار برند. مواد زائد شيميايي نبايد به آبهای سطحي تخليه شده و از تخليه اينگونه مواد به داخل سينک ها و آبروها نيز بايد اجتناب نمود. مخازن حاوی مواد شيميايي بايد سالم بوده تا از هر گونه نشت مواد شيميايي جلوگيری بعمل آيد.
15- آموزش
تمام كارگران و افرادی كه با عوامل شيميايي زيان آور و كالاهای خطرناک سروكار دارند بايد آموزش های لازم را ببينند. به عنوان مثال افراد زير حتماً بايد كارگاه های آموزشي ايمني شيميايي را بگذرانند مانند كاركنان متخصص و كارگران تكنيكال، سوپروايزرها و...
16- ثبت و نگهداری گزارشات
بطور كلي لازم است گزارشات و سوابق لازم بطور صحيح ثبت و نگهداری شوند. طريقه نگهداری ممكن است به صورت نسخ فيزيكي و يا فايل های كامپيوتری باشد.
17- انبارداری مواد شیمیایی
تمامي كارگاه ها، كارخانجات و محيط های كاری كه با مواد خطرناک سر و كار دارند موظفند كه تمامي مواد شيميايي خود را بطور ايمن و صحيح مطابق با موارد ذكر شده MSDS ماده انبار و نگهداری نمايند. اين وظيفه شامل تمامي آزمايشگاهها، انبارهای مواد شيميايي، فضاهای مشترک انبار مواد شيميايي و... نيازمي باشد.
18- حمل و نقل كالاهای خطرناک
حمل و نقل كالاهای خطرناک بايد تابع قوانين و مقررات خاص بوده تا حتي الامكان از بروز حوادث و آسيبهای جاني، مالي و محيطي پيشگيری بعمل آيد. از طرفي مقررات متفاوت وضع شده در كشورهای مختلاف برای حمل و نقل مواد شيميايي از راههای مختلف (جاده ای، راه آهن، هوايي و دريايي) تجارت جهاني مواد وكالاهای خطرناک را با مشكلات عديده ای روبرو خواهد نمود. همچنين كالاهای خطرناک علاوه بر مقررات حمل و نقل شامل مقررات ديگری مانند مقررات ايمني كار، مقررات حفاظت از مصرف كننده، مقررات انبارداری مواد، مقررات حفاظت از محيط نيز مي باشند كه ممكن است باعث پيچيدگي بيشتر گردد.
جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید