بهداشت روانی در محیط کار

بهداشت روانی در محیط کار چیست؟

رعایت اصول بهداشت روانی به فرد در داشتن سازگاری، احساس آرامش، امنیت، رضایتمندی و به طور کلی ارتقای سلامت روانی و خود شکوفایی کمک کرده و او را از تعارضات و ناراحتی‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی دور نگه می‌دارد. بهداشت روانی عبارت است از قابلیت ارتباط مناسب و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب. بنابراین نگرش‌ها و باورهای فردی و همچنین ویژگی‌های محیط پیرامون افراد در بهره‌مندی از بهداشت روانی مطلوب تاثیرگذار است.

مخاطبان دوره بهداشت روانی در محیط کار

1- مدیران و کارشناسان سازمان ها و صنایع

2- دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره بهداشت روانی در محیط کار

1- نقش محیط و شرایط کاری

در بسیاری از کارگاهها دیده شده است که کثرت حوادث، ناشی از تاثیرات محیط است. اگر روابط بین کارگر و کارفرما بد باشد یا کارگران از مزد و ساعت کار و یا سایر شرایط کار ناراضی باشند، میزان حوادث افزایش می‌یابد، حال آنکه در موقعی که مناسبات و روابط صنعتی خوب است، عکس این قضیه صادق می‌باشد. تدابیری که به منظور راحتی کارگر اتخاذ می‌گردد، محیط کار را بی‌خطر می‌سازد. عدم تأمین شغلی و وضع استخدامی نامناسب یکی از عوامل مسلم وقوع حوادث است. اگر کارگران نگران اخراج خود باشند از تعادل روحی لازم برخوردار نیستند و در معرض سوانح قرار خواهند گرفت.

2- عوامل محیطی مؤثر بر سلامت کارکنان

• روشنایی و نور محیط کار: مشاغل مختلف در محیطهای مختلفی انجام می‌گیرند. برخی از مشاغل در محیطهای باز و برخی در محیط‌های بسته انجام می‌شوند. در محیطهای بسته میزان روشنایی کافی و مناسب بسیار حائز اهمیت است. بطوری که هم نور کم و هم نور زیاد می‌توانند تأثیرات منفی روی فرد داشته باشد.

• سر و صدا در محیط کار: صداهای بالاتر از حد استاندارد در محیط کار، علاوه بر ایجاد مشکلات شنوایی در فرد، تغییرات جسمی و روانی دیگری نیز بوجود می‌آورند. از لحاظ جسمی، فشردگی عروق خونی، تغییرات ضربان قلب، گشاد شدن مردمک چشم، بالا رفتن فشار خون، کشیدگی عضلات و ... را می‌توان مشاهده کرد.

• شرایط جوی در محیط کار: کار در محیطهایی با حرارت نامناسب، بسیار سرد یا بسیار گرم همراه با مشکلات شناخته شده‌ای برای افراد است بطوری که مشکلات جسمی از جمله درد مفاصل، پایین آمدن سطح مقاومت بدن، سرماخوردگی و ... را می‌توان نام برد. ناراحتیهای مربوط به دستگاه تنفسی نیز در کارکنان چنین محیط‌هایی بیشتر دیده می‌شود.

3- استعداد حادثه در افراد

آمار نشان داده که بعضی از کارگران در مدت زمان معینی، دچار حادثه نشده‌اند و برخی دیگر در همین مدت به چند حادثه مبتلا گردیده‌اند. از این امر می‌توان نتیجه گرفت که برخی از کارگران، استعداد دچار شدن به حوادث را بیش از دیگران دارند و آنها را معمولا مستعد حوادث می‌نامند. استعداد حادثه درجات مختلفی دارد در حالی که یک عامل بد روانی مانند خودپسندی ممکن است زیاد خطرناک نباشد، ولی ترکیب چند علت، مثلا خود پسندی، بی‌قیدی و عصبی بودن یک نفر احتمالاً خطرناک است.

4- شرایط جسمانی یا فیزیولوژیکی

منظور از شرایط جسمانی یا فیزیولوژیکی، مجموعه آمادگیها، مهارتها، و توانائیهای جسمی لازم در فرد، برای انجام وظایف و مسئولیتهای محوله می‌باشد. این بدان معنی است که همیشه فرد تواناییها و قابلیتهای لازم را برای انجام کار محوله داشته باشد. ایجاد برخی حوادث در محیط کار،‌ ناشی از شرایط بدنی و نارساییها و معایب فیزیولوژیکی است،‌ نظیر نارسایی در بینایی و شنوایی و نداشتن قدرت بدنی کافی، داشتن حساسیت نسبت به برخی بوها، احساس سرگیجه در ارتفاعات و امثال‌ آن که ممکن است در وقوع سوانح در محیط کار تاثیر داشته باشد. لذا پس از معاینات طبی و تشخیص پزشک و تلاش در رفع این معایب، ‌افراد به مشاغلی گمارده شوند که دارای تواناییهای جسمی لازم برای انجام وظایف مزبور باشند.

5- نقش روانشناسی در کار و صنعت

روانشناسان صنعتی بیش از آنچه که تصور می‌شود، می‌توانند در محیط ‌های کار ثمربخش باشند و در زمینه‌های مختلفی چون بهبود روابط کارگر و کارفرما، شناخت روحیه و طرز فکر افراد، عادات و شخصیت کارگران، جلوگیری از غیبت ‌ها، کندی کار، تلف شدن نیروی کارگر، ناراحتی‌ها، اعتصابات، کاهش حوادث شغلی و سرانجام آنچه که منجر به بهبود و پیشرفت کار می‌شود فعالیت نمایند.

6- خستگی

یکی از دشورایهایی که بشر همیشه با آن روبرو بوده و هست مسأله خستگی است. خستگی حالتی است که موجب کم شدن قدرت کارایی و مقاومت بدن می‌گردد و شخص رغبت خود را نسبت به کار و فعالیت و انجام کارهای روزانه از دست می‌دهد به بیان دیگر بر اثر مداومت در فعالیتهای مختلف از قدرت عملی اعضاء کاسته می‌شود و نوعی ناراحتی به شخص دست می‌دهد که به آن خستگی می‌گویند؛ که این، بازتاب طبیعی جانداران متحرک است.

7- استرس شغلی در محیط کار و راه‌های جلوگیری از آن

آدمی برای آنکه به طرز بهنجاری به کار و کوشش بپردازد بایستی کمی استرس احساس کند. آدمی هنگام روبرو شدن با استرس به آن دسته از الگوهای رفتاری روی می آورد که پیش از آن برایش کارایی نداشته است. به عنوان مثال، یک آدم محتاط ممکن است محتاط تر هم بشود و سرانجام به کلی کناره بگیرد و یک آدم پرخاشگر ممکن است کنترل خود را از دست بدهد و بی‌مهابا همه چیز را در هم بکوبد. اعتقاد بر این است که بیماریهایی مانند حساسیتها، سردردهای میگرنی، فشار خون، ناراحتیهای قلبی، زخمهای گوارشی با فشار هیجانی ارتباط دارند. عموم مردم بیشتر وقت مفید خود را در محیط کار می گذرانند، به همین دلیل شرایط محیط کار اهمیت بسیاری در تامین سلامت جسمانی و روانی آنها دارد.

8- شرایط کاری

عواملی چون شرایط نامطلوب کاری، تندکارکردن، تلاش طاقت فرسای فیزیکی، ساعات بسیاری را در محیط کار گذراندن و پرکاری مفرط، موجب اختلال در سلامت روانی می شود.کار خسته کننده و تکراری و محیط نامطلوب فیزیکی و روانی ازجمله: سروکار داشتن با افراد تندخو و همکاران پرخاشگر علاوه بر اختلال سلامت روانی موجب کاهش سلامت جسمانی نیز می‌شود.

9- تراکم کاری

بعضی افراد زمانی که خیلی نزدیک با دیگران کار می کنند، احساس ناراحتی می کنند. در حالی که اگر عده ای در کنار بقیه کار نکنند، احساس تنهایی می کنند. در هر حالت تراکم کاری (مثبت یا منفی ) می تواند باعث ایجاد استرس گردد.

10- تعارض شغلی

اگر شخص در محیط کار خود با وظایف یا نیازهایی مواجه شود که واقعا علاقه ای نسبت به انجام آنها نداشته و یا اینکه قبلا تصوری از انجام آن کارها در ذهن نداشته باشد. متداولترین مورد در این زمینه هنگامی دیده می شود که فرد بین دو گروه مختلف که دوخواست و دو هدف متفاوت دارند واقع شود و به دو سو کشیده شود و یا در شرایطی قرار گیرد که بین خواسته ها و انتظاراتی که از او می‌رود تعارض وجود داشته باشد. افرادی که به مشاغل اداری و تخصصی اشتغال دارند بیشتر از بقیه در معرض این فشارها قرارداشته و آسیب پذیرترند.

11- عدم امنیت شغلی

در شرایط فعلی دنیا هیچ شغلی دائمی نیست و حفظ شغل و بقای آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد؛ ولی عدم آگاهی از این موضوع، موجب ترس از کنار گذاشته شدن (لغو یا اتمام قرارداد موقت) و بازنشستگی می شود که این یکی از فشارهای روانی است. چنین حالتی موجب می شود فرد قبل از آنکه به طور طبیعی از کار بازنشسته شود، احساس فرسودگی وکسالت روحی کند. ترس از تنزل مقام یا کنار گذاشته شدن در افرادی که به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده اند، بسیار شدیدتر است.

12- نشانه های استرس شغلی

• نشانه های روانی: نارضایتی، افسردگی، اضطراب، ملامت، احساس ناکامی، انزوا و بیزاری
• نشانه های جسمانی: مشکل تر می توان تشخیص داد مانند سردرد، بیماریهای قلبی وعروقی و انواع آلرژیها، اختلال درخواب و ناراحتیهای تنفسی
• نشانه های رفتاری: که خود بر دو نوع است وشامل نشانه های رفتاری فردی مانند خودداری از کار کردن، مصرف روزافزون دارو، پرخوری و یا بی اشتهایی، رفتار ستیزه جویانه در برابر خانواده می باشد.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید