بهداشت روانی در محیط کار

بهداشت روانی در محیط کار چیست؟

رعایت اصول بهداشت روانی به فرد در داشتن سازگاری، احساس آرامش، امنیت، رضایتمندی و به طور کلی ارتقای سلامت روانی و خود شکوفایی کمک کرده و او را از تعارضات و ناراحتی‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی دور نگه می‌دارد. بهداشت روانی عبارت است از قابلیت ارتباط مناسب و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب. بنابراین نگرش‌ها و باورهای فردی و همچنین ویژگی‌های محیط پیرامون افراد در بهره‌مندی از بهداشت روانی مطلوب تاثیرگذار است.

مخاطبان دوره بهداشت روانی در محیط کار

1- مدیران و کارشناسان سازمان ها و صنایع

2- دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست

سرفصل دوره بهداشت روانی در محیط کار

1- نقش محيط و شرايط كاری

در بسياري از كارگاهها ديده شده است كه كثرت حوادث، ناشي از تاثيرات محيط است. اگر روابط بين كارگر و كارفرما بد باشد يا كارگران از مزد و ساعت كار و يا ساير شرايط كار ناراضي باشند، ميزان حوادث افزايش مي‌يابد، حال آنكه در موقعي كه مناسبات و روابط صنعتي خوب است، عكس اين قضيه صادق مي‌باشد. تدابيري كه به منظور راحتي كارگر اتخاذ مي‌گردد، محيط كار را بي‌خطر مي‌سازد. عدم تأمين شغلي و وضع استخدامي نامناسب يكي از عوامل مسلم وقوع حوادث است. اگر كارگران نگران اخراج خود باشند از تعادل روحي لازم برخوردار نيستند و در معرض سوانح قرار خواهند گرفت.

2- عوامل محیطی مؤثر بر سلامت کارکنان

• روشنایی و نور محیط کار: مشاغل مختلف در محیطهای مختلفی انجام می‌گیرند. برخی از مشاغل در محیطهای باز و برخی در محیط‌های بسته انجام می‌شوند. در محیطهای بسته میزان روشنایی کافی و مناسب بسیار حائز اهمیت است. بطوری که هم نور کم و هم نور زیاد می‌توانند تأثیرات منفی روی فرد داشته باشد.

• سر و صدا در محیط کار: صداهای بالاتر از حد استاندارد در محیط کار، علاوه بر ایجاد مشکلات شنوایی در فرد، تغییرات جسمی و روانی دیگری نیز بوجود می‌آورند. از لحاظ جسمی، فشردگی عروق خونی، تغییرات ضربان قلب، گشاد شدن مردمک چشم، بالا رفتن فشار خون، کشیدگی عضلات و ... را می‌توان مشاهده کرد.

• شرایط جوی در محیط کار: کار در محیطهایی با حرارت نامناسب، بسیار سرد یا بسیار گرم همراه با مشکلات شناخته شده‌ای برای افراد است بطوری که مشکلات جسمی از جمله درد مفاصل، پایین آمدن سطح مقاومت بدن، سرماخوردگی و ... را می‌توان نام برد. ناراحتیهای مربوط به دستگاه تنفسی نیز در کارکنان چنین محیط‌هایی بیشتر دیده می‌شود.

3- استعداد حادثه در افراد

آمار نشان داده كه بعضي از كارگران در مدت زمان معيني، دچار حادثه نشده‌اند و برخي ديگر در همين مدت به چند حادثه مبتلا گرديده‌اند. از اين امر مي‌توان نتيجه گرفت كه برخي از كارگران، استعداد دچار شدن به حوادث را بيش از ديگران دارند و آنها را معمولا مستعد حوادث مي‌نامند. استعداد حادثه درجات مختلفي دارد در حالي كه يك عامل بد رواني مانند خودپسندي ممكن است زياد خطرناك نباشد، ولي تركيب چند علت، مثلا خود پسندي، بي‌قيدي و عصبي بودن يك نفر احتمالاً خطرناك است.

4- شرايط جسمانی یا فيزيولوژيكي

منظور از شرايط جسماني يا فيزيولوژيكي، مجموعه آمادگيها، مهارتها، و توانائيهاي جسمي لازم در فرد، براي انجام وظايف و مسئوليتهاي محوله مي‌باشد. این بدان معنی است که هميشه فرد تواناييها و قابليتهاي لازم را براي انجام كار محوله داشته باشد. ايجاد برخي حوادث در محيط كار،‌ ناشي از شرايط بدني و نارساييها و معايب فيزيولوژيكي است،‌ نظير نارسايي در بينايي و شنوايي و نداشتن قدرت بدني كافي، داشتن حساسيت نسبت به برخي بوها، احساس سرگيجه در ارتفاعات و امثال‌ آن كه ممكن است در وقوع سوانح در محيط كار تاثير داشته باشد. لذا پس از معاينات طبي و تشخيص پزشك و تلاش در رفع اين معايب، ‌افراد به مشاغلي گمارده شوند كه داراي تواناييهاي جسمي لازم براي انجام وظايف مزبور باشند.

5- نقش روانشناسي در كار و صنعت

روانشناسان صنعتي بيش از آنچه كه تصور مي‌شود، مي‌توانند در محيط ‌هاي كار ثمربخش باشند و در زمينه‌هاي مختلفي چون بهبود روابط كارگر و كارفرما، شناخت روحيه و طرز فكر افراد، عادات و شخصيت كارگران، جلوگيري از غيبت ‌ها، كندي كار، تلف شدن نيروي كارگر، ناراحتي‌ها، اعتصابات، كاهش حوادث شغلي و سرانجام آنچه كه منجر به بهبود و پيشرفت كار مي‌شود فعاليت نمايند.

6- خستگي

يكي از دشورايهايي كه بشر هميشه با آن روبرو بوده و هست مسأله خستگي است. خستگي حالتي است كه موجب كم شدن قدرت كارايي و مقاومت بدن مي‌گردد و شخص رغبت خود را نسبت به كار و فعاليت و انجام كارهاي روزانه از دست مي‌دهد به بيان ديگر بر اثر مداومت در فعاليتهاي مختلف از قدرت عملي اعضاء كاسته مي‌شود و نوعي ناراحتي به شخص دست مي‌دهد كه به آن خستگي مي‌گويند؛ كه این، بازتاب طبيعي جانداران متحرك است.

7- استرس شغلی در محیط کار و راه‌های جلوگیری از آن

آدمي براي آنكه به طرز بهنجاري به كار و كوشش بپردازد بايستي كمي استرس احساس كند. آدمي هنگام روبرو شدن با استرس به آن دسته از الگوهاي رفتاري روي مي آورد كه پيش از آن برايش كارايي نداشته است. به عنوان مثال، يك آدم محتاط ممكن است محتاط تر هم بشود و سرانجام به كلي كناره بگيرد و يك آدم پرخاشگر ممكن است كنترل خود را از دست بدهد و بي‌مهابا همه چيز را در هم بكوبد. اعتقاد بر اين است كه بيماريهايي مانند حساسيتها، سردردهاي ميگرني، فشار خون، ناراحتيهاي قلبي، زخمهاي گوارشي با فشار هيجاني ارتباط دارند. عموم مردم بيشتر وقت مفيد خود را در محيط كار مي گذرانند، به همين دليل شرايط محيط كار اهميت بسياري در تامين سلامت جسماني و رواني آنها دارد.

8- شرايط كاري

عواملي چون شرايط نامطلوب كاري، تندكاركردن، تلاش طاقت فرساي فيزيكي، ساعات بسياري را در محيط كار گذراندن و پركاري مفرط، موجب اختلال در سلامت رواني مي شود.كار خسته كننده و تكراري و محيط نامطلوب فيزيكي و رواني ازجمله: سروكار داشتن با افراد تندخو و همكاران پرخاشگر علاوه بر اختلال سلامت رواني موجب كاهش سلامت جسماني نيز مي‌شود.

9- تراکم كاري

بعضي افراد زماني كه خيلي نزديك با ديگران كار مي كنند، احساس ناراحتي مي كنند. در حالي كه اگر عده اي در كنار بقيه كار نكنند، احساس تنهايي مي كنند. در هر حالت تراكم كاري (مثبت يا منفي ) مي تواند باعث ايجاد استرس گردد.

10- تعارض شغلی

اگر شخص در محيط كار خود با وظايف يا نيازهايي مواجه شود كه واقعا علاقه اي نسبت به انجام آنها نداشته و يا اينكه قبلا تصوري از انجام آن كارها در ذهن نداشته باشد. متداولترين مورد در اين زمينه هنگامي ديده مي شود كه فرد بين دو گروه مختلف كه دوخواست و دو هدف متفاوت دارند واقع شود و به دو سو كشيده شود و يا در شرايطي قرار گيرد كه بين خواسته ها و انتظاراتي كه از او مي‌رود تعارض وجود داشته باشد. افرادي كه به مشاغل اداري و تخصصي اشتغال دارند بيشتر از بقيه در معرض اين فشارها قرارداشته و آسيب پذيرترند.

11- عدم امنيت شغلي

در شرايط فعلي دنيا هيچ شغلي دائمي نيست و حفظ شغل و بقای آن بستگي به ميزان فعاليت خود فرد دارد؛ ولي عدم آگاهي از اين موضوع، موجب ترس از كنار گذاشته شدن (لغو يا اتمام قرارداد موقت) و بازنشستگي می شود که این يكي از فشارهاي رواني است. چنين حالتي موجب مي شود فرد قبل از آنكه به طور طبيعي از كار بازنشسته شود، احساس فرسودگي وكسالت روحي كند. ترس از تنزل مقام يا كنار گذاشته شدن در افرادي كه به مدارج بالا و بالاترين سطح پيشرفت در كار خود رسيده اند، بسيار شديدتر است.

12- نشانه هاي استرس شغلي

• نشانه هاي رواني: نارضايتي، افسردگي، اضطراب، ملامت، احساس ناكامي، انزوا و بيزاري
• نشانه هاي جسماني: مشكل تر مي توان تشخيص داد مانند سردرد، بيماريهاي قلبي وعروقي و انواع آلرژيها، اختلال درخواب و ناراحتيهاي تنفسي
• نشانه هاي رفتاري: كه خود بر دو نوع است وشامل نشانه هاي رفتاري فردي مانند خودداري از كاركردن، مصرف روزافزون دارو، پرخوري و يا بي اشتهايي، رفتار ستيزه جويانه در برابر خانواده می باشد.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید