ارگونومی صنعتی (مهندسی فاکتورهای انسانی)

ارگونومی صنعتی چیست؟

کاربرد تکنولوژی و بهره گیری مفید از آن با محیط، وابستگی نزدیک دارد. عواملی مانند سطح مهارت، دانش و زیر بنای آموزشی و فنی از عوامل مهم برای بهره گیری بهینه از تکنولوژی است. بسیاری از شواهد بویژه در کشورهای در حال رشد صنعتی، نشان داده است که فقدان تناسب میان تکنولوژی و استفاده کننده آن در محیطی که تکنولوژی در آن بکار بسته می شود نتایج منفی مانند پایین بودن سطح کیفیت تولید و بالا بودن میزان جراحات و حوادث ناشی از کار را سبب شده است. بسیاری از این گونه مشکلات در محیط کار با توسل به شیوه های ارگونومیکی از میان برداشته می شود. متأسفانه در بیشتر کشورهای در حال رشد صنعتی این مشکلات به سبب عدم آشنایی با موازین ارگونومیکی و کاربرد آن همچنان بر جای باقی مانده و با افزایش حجم و پیچیدگی تکنولوژی، افزایش پیدا می کند .

مخاطبان دوره ارگونومـی صنعتی (مهندسی فاکتورهای انسانی)

1- مدیران و کارشناسان واحدهای صنعتی و کارگاهی

2- دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست

سرفصل دوره ارگونومـی صنعتی (مهندسی فاکتورهای انسانی)

1- ارگونومي چيست؟

کلمه ارگونومی در اصل واژه ای یونانی است که از ترکیب دو کلمه ارگو (Ergo) به معنای کار و نوموس (Noms) به معنای قاعده، قانون بوجود آمده است. ارگونومی علم مطالعه کارآیی و عمل انسان است که ویژگیها و تواناییهای انسان را مورد مطالعه قرار داده و از این طریق شرایط هماهنگی کار و انسان را فراهم می کند. به بیان دیگر ارگونومی علمی است که به ما می گوید که برای دستیابی به کارآیی و بهره وری در یک حرفه خاص، ضمن حفظ سلامتی خود، چگونه و در چه شرایطی باید کار کنیم.

3- متدولوژي ارگونومی

• شناخت نياز های کار
• برقراری تعادل بين ظرفيتهای انسان و نيازهای کار
• شناخت ظرفيت های انسان  (ظرفيت فيزيکي، رواني، شنوايي، بينايي و... )

4- متدولوژي ارگونومی

• شناخت نياز های کار
• برقراری تعادل بين ظرفيتهای انسان و نيازهای کار
• شناخت ظرفيت های انسان  (ظرفيت فيزيکي، رواني، شنوايي، بينايي و... )

5- منافع ارگونومي

• بهبود ارتباطات
• افزايش بهره وري
• كاهش گردش شغلي
• كاهش آسيبهاي جسمي
• كاهش روزهاي كار از دست رفته

6- ماهيت اقتصادي ارگونومي

• حذف خستگي
• جنبه هاي بهداشتي
• طراحي بهينه ايستگاه كار
• تنظيم ساعات كار و استراحت
• بهره برداري بهينه از منابع انساني
• بهره برداري بهينه از انرژي انسان

7- چرا ارگونومي ضروري است ؟

• گستره وسيع جمعيت مصرف كننده
• پيچيدگي صنعت، وسايل و تجهيزات و مشاغل
• فاصله زماني و مكاني بين طراح و مصرف كننده

8- عواقب عدم توجه به ارگونومی

• يك روز غيبت به اندازه 2 تا 3 برابر  حقوق روزانه هزينه دارد.
• هزينه فوق براي جامعه در حد 2 تا 3 درصد درآمد ناخالص ملي است.
• خسارت ناشي از بيماريها و حوادث ناشي از كار در غرب 5 تا 10 درصد سود صنايع است.
• تقريبا 50 درصد بيماريها، حوادث و غيبتها بدليل عوامل خطر ارگونوميكي ايجاد مي شوند.

9- رويكرد سيستمي ارگونومي

     هر سيستم بايد داراي ويژگيهاي زير باشد

• متشكل از اجزا باشد (زير سيستم)
• اجزاي سيستم هدف مشترك داشته باشند
• اين اجزا بايد با هم در ارتباط باشند (تعامل)

10- نخستين كاربردهاي ارگونومي

• طراحي ابزار
• حمل ونقل مواد
• طراحي ايستگاه كار
• طراحي وظايف شنوايي و بينايي

11- اولويت هاي كاربردي ارگونومي

• سازماندهي كار
• وسايل حفاظت فردي
• بهبود طراحي ايستگاه كار
• طراحي ابزار/ ماشين آلات
• كاربرد  اصول ارگونومي درجابجايي دستي بار
• طراحي محيط كار (چيدمان ، عوامل فيزيكي، ساختمان و...)

12- برنامه ارگونومي

    تجربه تا به امروز دنيا بويژه در بخش صنعت نشان مي دهد كه پياده‌ سازي ارگونومي نيازمند تبعيت از روش های  علمي و مدون است.

• دلايل اجرا برنامه ارگونومی

• ماهيت‌ شديد رقابتي‌ در بازار جهاني‌، سازمان‌ها را مجبور مي‌سازد تا هزينه ‌هايشان‌ را در تمام‌ سطوح‌ بازنگري‌ كنند.
• در دنياي‌ صنعتي‌ امروز، علاقه‌ سازمان‌ها به‌ فراهم‌ كردن‌ محيط كار سالم‌ و مولد براي‌ كارگران‌، نيروي‌ پيش‌ برنده‌ برنامه‌هاي‌ ارگونومي‌ است‌.
• ‌هزينه‌هاي‌ غيرضروري‌ ناشي‌ از طراحي‌ نا مناسب‌ محيط كار و عدم ‌تناسب‌ بين‌ قابليت‌هاي‌ انسان‌ و نيازهاي‌ شغلي‌ را مي‌توان‌ از طريق ‌اجراي‌ برنامه‌هاي‌ مؤثر ارگونومي ‌تحت‌ كنترل‌ درآورد.

• اهداف اجرای برنامه ارگونومی

• ‌هدف‌ اوليه‌ هر برنامه‌ ارگونومي‌، فراهم‌ كردن‌ شرايط سالم‌ و ايمن در‌محيط كار براي‌ نيل‌ به‌ اهداف ‌سازمان‌ است‌.

13- اجزاي اصلي برنامه ارگونومي

• مشاركت همه
• آموزش ارگونومي
• حمايت‌ مديريت‌ ارشد
• مميزي/كنترل ريسك
• مديريت برنامه ارگونومي
• خط مشي ‌برنامه‌ ارگونومي‌

14- حمل و جابجایی بار در محیط کار

شاید مهمترین نقطه تصمیم گیری در طراحی مراکز صنعتی جدید یا بهبود و اصلاح واحد های موجود، طراحی شغل باشد. انواع بسیار متعدد و متنوعی از تجهیزات و وسایل کمکی برای جابجایی  مواد و کالاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.

• وسایل مورد استفاده داخل کارگاهی

• قلاب و سطوح بالابر
• ابزارهای تخلیه و بارگیری
• گاری ها ، سبدها و چرخ های دستی

• وسایل مورد استفاده بین کارگاهی

• جرثقیل ها
• نقاله ها و واگن های برقی
• لیفتراک های الکتریکی، واگن ها و تجهیزات مکانیکی

15- اصول حمل دستی بار

برای اجتناب از صدمات استخوانی – عضلانی ناشی از انجام فعالیت های جسمانی و جابجایی و حمل بار بصورت دستی لزوما می بایستی به طراحی مشاغل بصورت ماشینی و مکانیزه پرداخت، چراکه همانگونه که در سطور قبل نیز به آن اشاره گردید مشاغل نباید به گونه ای باشند که کاربران و اپراتور ها مجبور به انجام حرکات شدید بدنی، تکرار بیش از حد و یا حمل بار های سنگین گردند و لذا بحث ماشینی نمودن سیستم ها بسیار مهم بوده که در این راستا اصول زیر باید مورد توجه قرار گیرد :

• برای جابجایی مواد از وسایل چرخدار استفاده کنید.
• سطح مسیر حمل و نقل را هموار و بدون لغزندگی کنید. 
• مسیر های حرکت را خط کشی کرده و همیشه پاک نگاه دارید.
• محل کار را طوری آرایش دهید که نیاز به حمل و نقل مواد به حداقل برسد.  
• راهرو ها و مسیر های حمل و نقل را به اندازه کافی برای حرکت دوطرفه عریض کنید. 
• وقتی مواد با دست جابجا می شوند، اختلاف سطح را از بین برده و یا به حداقل برسانید.
• برای بلند کردن، پایین آوردن  و جابجایی چیز های سنگین، از وسایل مکانیکی استفاده کنید.
• برای کم کردن حمل و نقل دستی بار، از قفسه های چند طبقه در نزدیکی محل کار استفاده کنید.
• بجای پله در محل کار از شیب های کوتاه با شیب 5 تا 8 درصد برای پوشاندن اختلاف سطح استفاده کنید .

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید