آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری

 

 

 

آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری چیست؟

شرایط اضطراری یک حالت غیر قابل پیش بینی است که شرکت ها، کارگران و جامعه را تهدید میکند و باعث اختلال یا متوقف شدن عملیات میشود. شرایط اضطراری به دو دسته طبیعی و ساخت دست بشر تقسیم میشود. نظر به اینکه وضعیت های اضطراری معمولا به ندرت رخ داده و زمان وقوع آنها مشخص نمی باشد، از این رو لازم است برای مقابله با آنها هماهنگی ها لازم از پیش صورت گیرد. شناسایی پتانسیل ها و حفظ آمادگی جهت واکنش در شرایط اضطراری میتواند خسارات ناشی از اینگونه وقایع را به حداقل ممکن برساند. آمارها نشان میدهد 27 ساعت اول بعد از وقوع حوادث (غیر از آتش سوزی)، بحرانی ترین زمان نجات مصدومین است و هر چه آگاهی های کارکنان در زمینه نحوه حمل ونقل مصدومین و کمکهای اولیه بیشتر باشد، قابلیت و توان پاسخگویی و خدمت رسانی بیشتر بوده و از ایجاد تلفات در محیطهای کاری جلوگیری میشود.

 

مخاطبان دوره آمادگـی و واکـنش در شـرایط اضطـراری:

1- مسئولین و مدیران واکنش در شرایط اضطراری

2- مهندسان و کارشناسان

 

 

سرفصل دوره آمادگـی و واکـنش در شـرایط اضطـراری:

1- وضعیت اضطراری

وضعيت اضطراري رويداد برنامه ‏ريزي نشده‏ اي  است كه در اثر آن افراد، تاسيسات و محيط زيست در معرض خطر جدي قرار مي‌گيرند. اين وضعيت اغلب نتيجه نقص دستگاه‌ها و يا خطا هاي انساني به وقوع مي‏پيوندد.

 

2- تعاریف و اصطلاحات در شرایط اضطراری

• بحران: حادثه‌اي است که به صورت طبيعي يا بوسيله بشر به طور ناگهاني و به صورت فزاينده به وجود مي‌آيد و سختي و مشقتي را به جامعة انساني تحميل مي‌نمايد که جهت برطرف نمودن آن نياز به اقدامات اساسي و فوق‌العاده مي‌باشد.

 

• مدیریت اضطراري (مدیریت بحران): فرآيندي پويا است که به وسيله مشاهده سيستماتيک بحران ‌ها و تجزيه و تحليل آنها در جستجوي يافتن ابزاري است که بوسيلة آنها بتوان از بروز بحران‌ها پيشگيري نمود.

 

• مانور شرايط اضطراري: به اجرا درآوردن برنامه مقابله با شرايط اضطراري در يک حادثه فرضي را مانور شرایط اضطراری می گویند.

 

3- انواع وضعیت اضطراری

• تقسيم ‏بندي به لحاظ وسعت حادثه

• وضعيت اضطراري ملي
• وضعيت اضطراري محلي
• وضعيت اضطراري مختص مجتمع

 

• تقسيم ‏بندي به لحاظ منشاء حادثه

• بلاياي طبيعي
• حوادث انسان‏ساخت

 

4- کمیته اضطراری

وضعيت هاي اضطراري معمولاً به ندرت رخ مي دهند و زمان وقوع آنها مشخص نمي باشد، از اين رو لازم است براي مقابله با آنها فعاليت هاي هماهنگ و مناسب انجام شود. اين امر تنها با كميته اي امكانپذير است كه توان لازم را براي واكنشي سريع داشته باشد.

 

5- مرکز کنترل اضطراری

به منظور رهبري و كنترل فعاليت هاي طرح اضطراري، بهره‌گيري از يك مركز كنترل اضطراري لازم است. اين مركز بايد خارج از منطقه خطر بوده و تا حد امكان مجهز به تسهيلات مناسب باشد.

 

6- شبکه واکنش اضطراری

شبکه واکنش اضطراري، مجموعه‏اي است غير‏متمرکز و متشکل از کميته ‏هاي واکنش اضطراري که يک منطقه جغرافيايي خاص را تحت پوشش قرار داده و در هنگام بروز شرايط اضطراري در صورت نياز وارد عمل مي‏شوند.

 

7- دستورالعملهای آمادگی و واکنش اضطراری

به منظور اثر بخشي يك طرح مديريت اضطراري لازم است خطرات موجود در تاسيسات شناسايي شوند، آنگاه پس از بررسي و طبقه بندي خطرات مختلف بايد به منظور مقابله با هر يك از حوادث، روش اجرايي مناسب جهت واكنش در شرايط اضطراري تدوين شود.

 

8- مراحل پیاده ‏سازی طرح اضطراری

• اقدامات حين وقوع ( طرح مقابله )
• عمليات پس از وقوع (طرح بازيابي)
• عمليات مقدماتي يا اقدامات قبل از وقوع ( طرح پيشگيري )

 

9- مفاهیم عمده در بحث اقدامات كنترلی

• حذف ريسك
• كاهش ريسك
• انتقال ريسك
• پذيرش ريسك

 

10- انواع سناريو در شرایط اضطراری

• سناريوي معجزه
• سناريوي فاجعه
• سناريوي بدبينانه
• سناريوي خوش بينانه
• سناريوي بدون شگفتي

 

11- گزارش حادثه اضطراری

هر فرد موظف است به محض مشاهده حوادث اضطراري از قبيل حريق، انفجار، و ساير شرايط غير عادي مراتب را فوراً به مسئول اتاق كنترل آتش نشاني اطلاع دهد. لازم است فرد ضمن حفظ خونسردي موضوع را بوسيله تلفنهاي مستقيم آتش(HOT LINE)  و يا ساير سيستمهاي ارتباطي داخلي (بي‌سيم يا پيجينگ) و با ذكر دقيق محل وقوع و معرفي خود مطرح نموده و سپس با استفاده از وسايل اطفاء حريق و امكانات موجود در محل بمنظور مقابله با حريق تا رسيدن گروه آتش نشاني اقدام نمايد.

 

12- بررسی اولیه در محل حادثه

درصورتيكه به تشخيص افسر آتش نشاني احتمال كنترل كامل حادثه نباشد، بلافاصله به رئيس ايمني و آتش نشاني و در اوقات غير اداري به كشيك ارشد مجتمع اطلاع داده مي‌شود. بعد از حضور رئيس ايمني و آتش نشاني و يا كشيك ارشد مجتمع در محل و انجام بررسي اوليه در صورت شديد بودن حادثه مراتب به كميته اضطراري گزارش مي‌شود.

 

13- تشكیل جلسه كمیته اضطراری

افراد كميته يا نمايندگان آنها بلافاصله پس از آگاهي موظفند در محل تعيين ‌شده توسط رئيس ايمني و آتش نشاني و يا كشيك ارشد تشكيل جلسه داده و با بررسي حادثه در صورت لزوم حالت فوق العاده را اعلام نمايند.

 

14- اعلام وضعیت اضطراری

اعلام وضعيت اضطراري به دستور رئيس كميته و يا رئيس ايمني و آتش نشاني و در وقت غير اداري توسط كشيك ارشد مجتمع انجام مي‌گيرد. بنا به دستور آنها آژير خطر توسط مسئول اطاق كنترل آتش نشاني به صدا در مي‌آيد.

 

15- اطلاع از حادثه در شرایط اضطراری

هر يك از كاركنان موظفند به هنگام مشاهده حادثه با استفاده از وسايل ارتباطي موجود، بلافاصله مسئول اتاق كنترل را از وقوع حادثه مطلع نمايند.

 

16- به كار انداختن تجهیزات ایمنی و آتش نشانی

با به صدا در آمدن آژير خطر لازم است افراد طبق وظايف محوله تجهيزات ايمني و آتش نشاني را به كار انداخته و در مهار حادثه شركت نمايند. در صورتي كه به دليل وسعت حادثه نياز به كمك آتش نشاني شهري باشد، آتش نشاني به محض حضور در محل مسئوليت اصلي مقابله را به عهده خواهد گرفت.

 

17- توقف اضطراری در شرایط اضطراری

براي جلوگيري از گسترش وضعيت اضطراري لحاظ نمودن تدابيري براي توقف اضطراري ضروري مي‏باشد. به اين ترتيب به هنگام وقوع حادثه، ضمن اعلام وضعیت اضطراری با قطع جريان گاز و تخليه خطوط لوله مي‌توان از شدت اثرات حادثه كاست.

 

18- اقدامات امنیتی (حراست)

      اقدامات امنيتي مورد نياز در شرايط اضطراري:

• قرق کردن صحنه حادثه
• حراست از منطقه حادثه و کنترل ورود و خروج
• ايجاد حصارهاي موقت پس از تخليه ايمن افراد
• استفاده از مواد جاذب مناسب در مسير نشت مواد  

 

19- اقدامات حفاظتی

• اطفاء حريق
• حفظ و حراست تجهيزات
• جمع‏آوري ريخت و پاش مواد
• از سرويس خارج کردن تجهيزات

 

20- نجات و درمان مصدومین و انجام كمك‏های اولیه

عليرغم تمام تلاشهايي كه به منظور كاهش صدمات انساني در يك وضعيت اضطراري صورت مي گيرد، احتمال اينگونه صدمات هيچگاه به صفر نمي رسد و در شرايط اضطراري معمولاً با صدمات جاني همراه هستند، به اين منظور لازم است يك برنامه مدون براي انجام علميات نجات و درمان مصدومين در تأسيات موجود باشد و افراد نيز آموزش كمك‏هاي اوليه ديده باشند.

 

21- تخلیه اضطراری و تجمع در محل های امن از پیش تعیین شده

در هنگام بروز يك وضعيت اضطراري لازم است كه افراد غير مسئول در محل‌هاي امن از پيش تعيين شده تجمع نمايند. افرادي كه در مهار حادثه شركت مي‌كنند نيز پس از انجام وظايف محوله بايد به محل هاي امن پناه ببرند. اين محلها مي تواند در خارج از تاسيسات نيز در نظر گرفته شود. لازم است افراد تا قبل از اعلام وضعيت عادي در اين محل‏ها بمانند.

 

22- طرح تخلیه اضطراری

• تدوين يک زنجيرة شفاف فرامين
• تدوين روش هاي اجرايي تخليه اضطراري
• تعيين افرادي به منظور ادامه يا توقف عمليات بحراني
• تعيين وضعيت هايي که نياز به تخليه اضطراري دارند