ارزیابی و مدیریت ریسک زیست محیطی

مدیریت و ارزیابی ریسک در محیط زیست چیست؟

علی رغم اینکه انسان در دوره ای طولانی هم زیستی مسالمت آمیزی با طبیعت داشته است، اما از قرن 19 به بعد با شروع روند رشد صنعتی، انسان به عنوان خطری برای بقای کره زمین مطرح شد. امروزه بیش از هر زمانی نگرانی های ناشی از تخریب های انسانی بر روی کره زمین افزایش یافته است، نگرانی هایی همچون تغییرات اقلیمی، انقراض نسل های گیاهی و... می باشد. آنچه مسلم است فعالیت های انسانی همواره با ریسک همراه بوده است. از سوی دیگر بشر همواره در تلاش برای بهبود زندگی و رفاه بیشتر بوده و در این راه سعی کرده است با ایجاد تغییر در طبیعت، متغیرهای آن را به خدمت بگیرد که در همین راستا با به کارگرفتن فناوری های نوین به همان اندازه نیز با خطرات بیشتر و جدیدتر مواجهه شده است. در همین راستا ارزیابی ریسک یک ابزار مهم برای کنترل و کاهش هزینه های بیمه نشده ناشی از خسارات جانی و مالی است که میتواند بسیار بارز باشد.

مخاطبان دوره مدیریت و ارزیابی ریسک در محیط زیست

1- کارشناسان محیط زیست

2- کارشناسان و مسئولین ایمنی

سرفصل دوره

1- تعاریف:

• خطر: چیزی که پتانسیل ایجاد صدمه و آسیب را دارد.
• حادثه: واقعه برنامه ریزی نشده و بعضا صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار را مختل می سازد.
• شبه حادثه: رویدادهایی هستند که هرچند می توانند باعث صدمه و یا جراحت شوند ولی به این موارد منجر نمی شود و اصطلاحا به خیر می گذرد.
• ریسک: ترکیبی از احتمال یک رخداد و پیامدهای آن است.

2- تجزیه و تحلیل ریسک:

آنالیز ریسک تکنیکی است که برای شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌ها و عواملی که ممکن است موفقیت یک پروژه یا دستیابی به یک هدف را به مخاطره بیندازند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. نام دیگر این فرایند، «آنالیز حوادث پروژه» است. این فرایند نیازمند انجام یک تجزیه و تحلیل هزینه-سود است. فرایند هزینه-سود می بایست در بازنگری ویژگیها و مزایای یک دارایی یا فرایند دخیل باشد.

3- ارزیابی ریسک محیط زیستی:

ارزیابی ریسم محیط زیستی بسته به نوع کاربرد و مشکلات بوجود آمده، تعاریف متفاوتی دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم:

• ارزیابی ریسک محیط زیستی شامل شناسایی محیط زیست تحت تاثیر، مدلسازی زمانی و مکانی، ارزیابی اجزای مهم اکولوژیکی، با درنظر گرفتن حساسیت های محیط زیستی، تخمین کمیت ریسک و مقایسه با معیارهای موجود وشناسایی اقدامات کاهش ریسک است.
• ارزیابی ریسک محیط زیستی به فرآیند تحلیل کیفی پتانسیل های خطر وضریب بالفعل شدن ریسک های بالقوه موجود در پروژه و همچنین حساسیت ها یا اسیب پذیری های محیط پیرامونی گفته می شود.

4- ارزیابی ریسک اکولوژیکی:

ارزیابی ریسک اکولوژیکی فرآیند ارزشیابی احتمال وقوع اثرات اکولوژیکی ناشی از مواجهه با یک یا چند تنش زا را می گویند.

5- انواع ریسک و سطوح آن:

ریسک ها را می توان به طورکلی به دسته های زیر تقسیم کرد:

• ریسک اصلی: به ریسک های موجود در فعالیت هایی که مورد آنالیز و کنترل قرارنگرفته اند اطلاق می شود که به دو دسته ریسک های شناسایی نشده و ریسک های ارزیابی نشده تقسیم میشوند.
• ریسک های باقی مانده: عبارت است از ریسک های باقی مانده پس از یک یا چند عملیات کاهش ریسک
• ریسک های مورد پذیرش: ریسک های باقی مانده که پس از تخمین و ارزیابی مورد پذیرش قرارمیگیرند
• ریسک های نامعلوم: عبارت است از ریسک های نامعلوم وغیرمعینی که رد اثر عللی نظیر کمبود برنامه های ایمنی موثر و مشخص، کمبود دانش و مهارت، اشتباه در برآورد برنامه ریزی، طراحی و آنالیز و... احتمال بروز حوادث را ایجاد می کنند.

6- راهکارهای کنترل ریسک:

• حذف ریسک: به این معنی که فعالیتی که دارای ریسک خاصی است انجام نگیرد یا اینکه از طریق دیگری انجام گیرد تا ریسک آن حذف شود.
• کاهش ریسک: ریسک درصورتی کاهش می یابد که احتمال یا پیامد آن کاهش یابد
• انتقال ریسک: مسئولیت ریسک در ازای پرداخت وجهی به سازمان دیگر منتقل می شود.
• پذیرش و نگهداری ریسک: وقتی ریسک ها کاهش پیدا کردند تحت کنترل قرار میگیرند و درهمان سطح نگه داشته میشوند.

7- تقسیم بندی مخاطرات:

مخاطرات را میتوان به دسته های زیر تقسیم کرد:

• خطرات مربوط به کارخانه و تجهیزات
• خطرات مربوط به مواد و اجسام
• خطرات مربوط به ایستگاه کار
• خطرات مربوط به محیط کار
• خطرات مربوط به روشهای کار
• خطرات مربوط به سازماندهی کار

8- آنالیز ریسک طبیعی و صنعتی:

ریسک های طبیعی وابسته به اتفاقات طبیعی مانند سیلاب، زلزله، آتشفشان، لغزش زمین و... هستند. این اتفاقات باعث می شوند مقدار زیادی خسارت مشخص ایجاد شود که آن هم وابسته به شدت حوادث طبیعی و عوامل انسانی نظیر روش های ساخت یا بازدهی ابزار محافظت در نواحی محافظت شده می باشد. خطرات صنعتی ارتباط مستقیم با فعالیت های انسانی دارد.

9- انواع تکنیک های متداول تحلیل ریسک:

FMEA، FTA، PHA،  HAZOPو... از جمله تکنیک های متداول تحلیل ریسک می باشند که مورد استفاده قرار میگیرند.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید