مقدمه
هدف از تدوین استاندارد ایزو 50001، تعیین الزامات مورد نیاز برای ایجاد، اجرا، برقرار نگه داشتن و بهبود بخشیدن سیستم مدیریت انرژی در یک سازمان است، که سازمان را قادر می‌سازد یک رویکرد نظام‌مند برای دستیابی به بهبود مداوم عملکرد انرژی، شامل بازدهی انرژی، کاربری و مصرف انرژی را به کار گیرد.
این استاندارد الزامات قابل کاربرد در کاربری و مصرف انرژی شامل اندازه‌گیری، مستند سازی و گزارش‌دهی، طراحی و تهیه خدمات برای تجهیزات، سیستم‌ها فرآیندها و کارکنانی که در عملکرد انرژی تأثیر دارند را تعیین می‌کند.
این استاندارد برای تمام متغیرهای موثر بر عملکرد انرژی که قابل پایش بوده و به وسیله سازمان تحت تأثیر قرار می‌گیرند کاربرد خواهد داشت.
این استاندارد برای سیستم مدیریت انرژی به صورت استفاده مستقل طراحی شده است، ولی می‌تواند در سایر سیستمهای مدیریتی ادغام یا در کنار آنها قرار گیرد.
این استاندارد در هر سازمانی که در نظر دارد انطباق با خط مشی انرژی بیان شده خود و انطباق با سایر الزامات را تضمین و اثبات نماید، کاربرد خواهد داشت. این انطباق می‌تواند به وسیله خود ارزیابی و خود اظهاری انطباق یا به وسیله ثبت و صدور گواهینامه سیستم مدیریت انرژی به وسیله یک سازمان ذیصلاح بیرونی تأیید شود.
مخاطبان دوره ISO 50001
کلیه مدیران و سرپرستان HSE
کارشناسان و مسئولین ایمنی
مدیران و کارشناسان انرژی، کیفیت، سیستم ها
مشاورین و ممیزین داخلی سیستمهای مدیریتی
دانشجویان رشته های مهندسی انرژی
کارکنان موثر در عملکرد انرژی
سرفصل های دوره ISO 50001
اصطلاحات و تعاریف
مرزها Boundaries
حدود فیزیکی و یا حدود سازمانی تعریف شده به وسیله سازمان
مثال: فرآیند، گروهی از فرآیندها، یک سایت، یک سازمان داخلی یا چندین سایت که تحت کنترل یک سازمان هستند.
بهبود مداوم Continual Improvement
تکرار یک فرآیند که نتایج آن باعث ارتقاء عملکرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی می‌شود.
فرآیند استقرار اهداف و یافتن فرصت‌هایی برای بهبود یک فرآیند مداوم است.
دستیابی به بهبود مداوم می‌تواند به وسیله بهبود در کل عملکرد انرژی که سازگار با خط مشی انرژی سازمان است، حاصل گردد.
اصلاح Correction
اقدامی که برای از بین بردن یک عدم انطباق (بند3-21) یا سایر شرایط نامطلوب تشخیص داده شده انجام می‌گیرد.
اقدام اصلاحی Corrective Action
اقدامی که برای از بین بردن علت یک عدم انطباق (بند 3-21) یا سایر شرایط نامطلوب تشخیص داده شده انجام می‌گیرد.
ممکن است برای یک عدم انطباق بیش از یک دلیل وجود داشته باشد.
اقدام اصلاحی به منظور پیشگیری از وقوع مجدد انجام می‌گیرد در حالی که اقدام پیشگیرانه به منظور پیشگیری از وقوع انجام می‌گیرد.
این تعریف از استاندارد ایزو 9000 سال 2005 گرفته شده است.
انرژی Energy
الکتریسیته، سوخت‌ها، بخار، گرما، هوای فشرده و دیگر واسطه های مشابه
در این استاندارد انرژی به شکل‌های مختلف شامل انرژی‌های تجدید پذیر اطلاق می‌گردد که قابل خریداری، ذخیره‌سازی، آماده سازی، استفاده در تجهیزات، در فرآیند یا قابل بازیافت هستند.
انرژی می‌تواند به صورت ظرفیت یک سیستم برای تولید فعالیت بیرونی یا انجام کار تعریف شود.
خط مبنای انرژی Energy Baseline
مقادیر کمی مرجع معین شده که مبنایی را برای مقایسه عملکرد انرژی فراهم می‌سازد
یک خط مبنای انرژی می‌تواند با استفاده از متغیرهای تأثیر گذار بر کاربری و / یا مصزف انرژی همچون سطح تولید، درجه حرارت در روز (دمای بیرونی) و غیره قاعده‌مند شود.
خط مبنای انرژی همچنین برای محاسبه صرفه‌جویی انرژی و به عنوان مرجع قبل و بعد از اجرای اقدامات بهبود عملکرد انرژی استفاده می‌شود.
مصرف انرژی Energy consumption
مقدار کمی انرژی مصرف شده
بازدهی انرژی Energy Efficiency
نسبت یا رابطه کمی بین خروجی عملکرد، خدمت، کالاها یا آنرژی و ورودی انرژی
مثال: بازدهی تبدیل انرژی، انرژی مورد نیاز به انرژی استفاده شده، خروجی به ورودی، انرژی مورد نیاز از لحاظ تئوری برای عملیات به انرژی مورد استفاده برای عملیات.
کمیت و کیفیت ورودی و خروجی باید به صورت واضح مشخص شده و قابل اندازه‌گیری باشند.
سیستم مدیریت انرژی Energy Management System
مجموعه‌ای از عناصر وابسته یا متعامل برای استقرار خط مشی انرژی، اهداف انرژی، فرآیندها و روش‌های اجرایی برای دستیابی به اهداف.
گروه مدیریت انرژی Energy Management Team
شخص یا گروه مسئول اجرای موثر فعالیت‌های سیستم مدیریت انرژی برای تحقق بهبود عملکرد انرژی
اندازه و ماهیت سازمان، منابع در دسترس، تعیین کننده اندازه گروه مدیریت انرژی خواهند بود. گروه مدیریت انرژی می‌تواند در بر گیرنده یک نفر نظیر نماینده مدیریت باشد.
اهداف کلان انرژی Energy Objective
پیامد یا دستاوردی مشخص که در راستای خط مشی انرژی سازمان در زمینه بهبود عملکرد انرژی تعیین شده است.
عملکرد انرژی Energy Performance
نتایج قابل اندازه گیری مرتبط با بازدهی (بند 3-8)، کاربری (بند 3-18) و مصرف انرژی (بند 3-7).
در زمینه سیستمهای مدیریت انرژی، نتایج می‌توانند براساس خط مشی انرژی، اهداف کلان و اهداف خرد و دیگر الزامات عملکرد انرژی سازمان اندازه‌گیری شوند.
عملکرد انرژی یک جزء از عملکرد سیستم مدیریت انرژی است.
شاخص عملکرد انرژی Energy Performance Indicator
مقدار کمی یا اندازه‌گیری عملکرد انرژی که به وسیله سازمان تعریف شده است.
شاخص عملکرد انرژی می‌تواند به وسیله اندازه‌گیری ساده، یک رابطه یا یک مدل پیچیده تشریح شود.
خط مشی انرژی Energy Policy
بیانیه‌ای که رسما به وسیله مدیریت ارشد سازمان ارائه می‌گردد و مقاصد کلی و جهت‌گیری سازمان در خصوص عملکرد انرژی را تبیین می‌نماید.
بازنگری انرژی Energy Review
تعیین عملکرد انرژی سازمان بر مبنای داده‌ها و دیگر اطلاعات راهنما که منجر به شناسایی فرصت‌های بهبود می‌شود.
در سایر استانداردهای ملی یا منطقه‌ای، مفاهیمی همچون شناسایی و بازنگری جنبه‌های انرژی یا مدارک انرژی در مفهوم بازنگری انرژی گنجانده شده است.
خدمات انرژی Energy Services
فعالیت ها و نتایج مرتبط با فراهم‌آوری و یا کاربری انرژی.
اهداف خرد انرژی Energy target
الزام جزئی و قابل کمی عملکرد انرژی، قابل کاربرد برای سازمان یا بخش‌هایی از آن که از اهداف کلان ناشی شده و برای دستیابی به این اهداف لازم است، تعیین و برآورده شود.
کاربری انرژی Energy Use
روش یا نوع کاربرد انرژی
مثال: تهویه، روشنایی، گرمایش، سرمایش، حمل ونقل، فرآیندها و خطوط تولید.
طرف ذینفع Interested Party
شخص یا گروهی که از عملکرد انرژی سازمان تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
ممیزی داخلی Internal Audit
فرآیندی نظام یافته، مستقل و مدون به منظور به دست آوردن شواهد ممیزی و ارزیابی آنها به صورت عینی جهت تعیین میزانی که الزامات برآورده می‌شوند.
عدم انطباق Nonconformity
عدم برآورده شدن یک الزام
سازمان Organization
شرکت، بنگاه، موسسه اقتصادی مستقل یا وابسته، بخش یا ترکیبی از آنها، ثبت شده یا نشده، عمومی یا خصوصی، که فعالیت‌ها و مدیریت خاص خود را داشته و توانایی کنترل مصرف انرژی خود را داشته باشد.
سازمان می‌تواند در برگیرنده شخص یا گروهی از اشخاص باشد.
اقدام پیشگیرانه Preventive Action
اقدامی که برای از بین بردن علت یک عدم انطباق بالقوه یا سایر شرایط نامطلوب بالقوه انجام می‌گیرد.
ممکن است برای یک عدم انطباق بالقوه بیش از یک دلیل وجود داشته باشد.
اقدام پیشگیرانه به منظور پیشگیری از وقوع انجام می‌گیرد در صورتی که اقدام اصلاحی برای پیشگیری از وقوع مجدد انجام می‌گیرد.
این تعریف از بند 3-6-4 استاندارد ISO 9000:2005 گرفته شده است.
روش اجرایی Procedure
طریقه‌ی مشخص شده‌ای برای اجرای یک فعالیت یا یک فرآیند.
سابقه Record
مدرکی که در آن نتایج به دست آمده ذکر می‌شود یا شواهدی را دال بر انجام فعالیت‌ها فراهم می‌آورد.
دامنه کاربرد Scope
گسترده فعالیت‌ها، امکانات و تصمیماتی که سازمان از طریق یک سیستم مدیریت انرژی تشریح نموده است که می‌تواند شامل مرزهای متفاوت و متعددی باشد.
دامنه کاربرد می‌تواند شامل انرژی مرتبط با حمل و نقل نیز باشد.
استفاده بارز انرژی Significant Energy Use
میزان استفاده از انرژی برای مصارف واقعی و یا پتانسیل قابل توجهی که برای بهبود عملکرد انرژی وجود دارد.
معیار بارز بودن توسط سازمان تعیین خواهد شد.
مدیریت ارشد Top Management
شخص یا گروهی از افراد که یک سازمان را در بالاترین سطح هدایت و کنترل می‌کند.
جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید