مدیریت انبار و تدارکات

مدیریت انبار و تدارکات چیست؟

انبار، ساختمان یا محوطه‌ای است که با بهره برداری از یک سیستم صحیح طبقه ‌بندی و تنظیم، برای نگهداری یک یا چند نوع کالای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه و یا فراورده‌های مختلف، استفاده می گردد. علاوه بر آن انبارها به عنوان محلی برای نگهداری موقت به منظور توزیع و تجمیع کالاها در سیستمهای توزیع نیز استفاده می‌شوند. به عبارتی، انبار به محل و فضایی که یک یا چند نوع کالای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه و یا فرآورده‌های مختلف که براساس یک سیستم صحیح طبقه‌بندی و تنظیم می‌گردد، گفته می‌شود. انبار در همه سازمانها، به عنوان یک بخش اصلی و مهم با سایر بخشهای سازمان در ارتباط مستقیم است و نیازمندیهای آنها را تأمین می‌کند و در واقع خوراک آنها را فراهم می‌آورد، بنابراین عملکرد مطلوب و یا نامطلوب آن بر کار سایر بخشها مستقیماً تأثیر می‌گذارد. انبار در سازمانهای تولیدی و صنعتی، به عنوان یکی از حلقه‌های ارتباطی در عملیات تولیدی و در سازمانهای تجاری و خدماتی، حلقه ارتباطی در زنجیره خرید و فروش کالاها، توزیع و مصرف به شمار می‌رود و عمدتاً یکی از اجزای نظام تدارکاتی و پشتیبانی (لجستیک) سازمان محسوب می‌شود.

مخاطبان دوره مدیریت انبار و تدارکات

1- مدیران و کارشناسان واحد انبار

2- مدیران و کارشناسان ارشد واحد تولید، لجستیک و ...

3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره مدیریت انبار و تدارکات

1- تاریخچه انبارداری در ایران

انبارکردن و فعالیت ‌های مرتبط با آن از قبیل جمع آوری، ترکیب، نگهداری و حفظ کالاها، حمل و جابجایی، جداسازی، طبقه‌بندی، تخلیه و بارگیری و ... تا قبل از شهریور 1340 به علت فقدان قوانین مخصوص که بتواند وظایف و مسئولیت‌های صریح انبارداران کالا را در مقابل صاحبان کالا تعیین کند و به علت عدم آشنایی بسیاری از صاحبان کالاها با اصول جدید انبارداری متداول در کشورهای مترقی جهان وضع اغلب انبارهای تجاری ایران فوق العاده اسف بار بود. کالاها در آن زمان در مکان‌هایی با اسامی مختلف مانند بنگاه، گاراژ، تیمچه، قیصریه، بارانداز، سرای تجاری و ... نگهداری می‌شد و اغلب انبارداران این انبارها افرادی بی سواد بوده و تمامی آمار و موجودی کالا‌ها را با خطی ناخوانا بر روی دفترچه ‌هایی کثیف (بیجک) نگهداری می‌شد. در ششم بهمن ماه 1340 طی تصویب نامه هیئت وزیران شرایط تاسیس انبارهای عمومی از تصویب گذشت و اولین شرکت سهامی انبارهای عمومی ایران در 12 دیماه همان سال تاسیس و به ثبت رسید.

2- انواع انبار

• طبقه‌بندی انبارها به لحاظ شکل ساختمان
• انبارهای پوشیده و محصور
• انبارهای پوشیده (هانگارد)
• انبارهای رو باز

• طبقه‌بندی انبارها بر اساس نوع و نام کالاها

• انبارهای مواد اولیه
• انبار قطعات یدکی
• انبار کانتین (مواد غذایی)
• انبارهای کالای نیمه ساخته
• انبار کالای ساخته شده (محصول)

• طبقه‌بندی انبارها بر اساس خاصیت کالاها

• انبار مواد فله
• انبار مواد فاسد شدنی
• انبار مواد قابل اشتعال

• طبقه‌بندی انبارها بر اساس موقعیت مکانی و عملیاتی

• انبارهای عمومی
• انبارهای متروکه
• انبارهای دپو یا مخزن
• انبارهای گمرک و ترانزیت

3- کد گذاری در انبارها

مجموعه‌ای از نمادهاست که برای تسهیل گردش اطلاعات، به مشخصه‌های اطلاعاتی کالاها داده می‌شود. نتیجه نهایی کدگذاری کالاها تخصیص یک نام و یک کد مشخص به هر قلم کالاست که شامل طیفی از اقلام می‌شود که در خصوصیاتی با هم مشترک هستند. هدف از کد گذاری کالاها در انبار، تشخیص و تفکیک اجناس از یکدیگر و ایجاد تسهیلات لازم در امر مراجعه، نگهداری اطلاعات و آرایه آمارهای مختلف و در نتیجه صرفه جویی در زمان، هزینه و نیرو برای به نگارش در آوردن شرح اجناس از طریق ایجاد علامت و شماره شناسائی برای کالاهاست.

4- نظام کد گذاری کالا

روش های کد گذاری به شرح زیر می باشند:

• الفبایی
• نیمونیک
• شماره گذاری مرکب
• الفبا، شماره (حروف و عدد)
• شماره گذاری ساده (مسلسل)

5- انواع فرم های انبار

از آنجا که انبارها سه وظیفه: تهیه، نگهداری و توزیع کالاها را به عهده دارند تقسیم‌بندی فرم‌ها نیز بر همین اساس می‌تواند تقسیم ‌بندی گردند که شامل:

• فرمهای تهیه کالا

• برگ درخواست تهیه کالا
• برگ سفارش کالا
• برگ دستور خرید

• فرمهای نگهداری کالا

• برگ رسید کالا

• فرمهای توزیع

• برگ تقاضای کالا
• برگ حواله
• برگ برگشتی کالا
• برگ انتقال کالا

6- کنترل کیفیت انبارها بر اساس استاندارد ایزو 9000

بر اساس بند 15-4 استانداردهای مدیریت کیفیت تضمین سری ایزو 9000، باید نظام انبار را مستند نموده و به صورت دوره‌ای مورد ممیزی قرار دهیم تا در صورت عدم انطباق مستندات با عملکرد واقعی یا مناسب نبودن فرآیند انبارداری، آن را در مورد بازنگری قراردهیم.

7- طراحی انبار

مکان یابی، طراحی سیستم ورود، جابجایی و خروج کالاها از انبار بسیار حیاتی است تا عملیات انبارها با حداقل هزینه و حداکثر بهره‌ وری انجام پذیرد. از آنجا که کالای ذخیره شده در انبارها در فرایند تولید دارای ارزش افزوده کمی می‌باشند، در اواخر قرن بیستم استفاده از سیستم‌هایی نظیر JIT جهت کاهش موجودی در فرایند و حذف انبارها بکار گرفته شد.

8- انبار گردانی

انبار گردانی عبارتست از کنترل فیزیکی انبار و شمارش کالاهای موجود در انبار و تطبیق آنها با کارتها و دفاتر حسابداری و امور مالی. انبار گردانی در واقع خانه تکانی انبار و سر شماری کالاهای انبار است. اجرای برنامه انبار گردانی موجب تسهیل شناسایی و تفکیک موجودی ‌های کم گردش یا بدون گردش (راکد) نیز می‌شود.

9- انبارداری

انبارداری به عملیات تخلیه، بارگیری، و نگهداری کالاهای مورد نیاز افراد و بنگاه‌ ها در انبارهایی با شرایط مناسب تا زمان استفاده گفته می‌شود. به عبارت دیگر، انبارداری شامل سیستم‌های قرار گرفتن جنس در انبار و ایجاد روشها و اعمال مدیریت کنترل موثر از زمان دریافت تا لحظه تحویل است. تعریف انبارداری در یک بنگاه تولید می‌تواند به این صورت باشد که: انبارداری عبارت است از دریافت مواد و اقلام، نگهداری صحیح و تحویل به موقع آنها به مصرف کننده با رعایت مقررات و دستورالعمل‌های سازمان به نحوی که با اعمال کنترل دقیق از میزان موجودی کالا در انبار و مقدار مصرف آن و نیز از انباشته شدن بیش از حد موجودی‌ها جلوگیری شود.

10- انباردار

کلیه موجودی‌های مواد باید تحت اختیار و ابواب جمعی یک انباردار مسئول باشد. این شخص باید تجربه کافی در روش‌های انبارداری داشته، لیاقت و کفایت اداره عملیات انبار را دارا باشد، در امانت و درستی او تردیدی نباشد و بتواند افراد تحت سرپرستی خود را به خوبی اداره کند.

11- کارپردازی و تدارکات

هدف و اصول مدیریت کارپردازی:

• هدف مدیریت کارپردازی هزینه و بهینه سازی و استفاده از روش سیستماتیک در امور تدارک کالا می‌باشد.
• در راستای نیل به این هدف، به نکاتی چند در مورد سیستم، روش سیستماتیک و موارد استفاده از آن اشاره می‌شود.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید