کنترل کیفیت و میکروبیولوژی آب آشامیدنی

مقدمه

تأمین، تصفیه و توزیع آب آشامیدنی سالم و کافی  از جمله مهمترین اهداف بهداشت محیط در ارتباط با مسائل آب و فاضلاب می باشد. در این راستا عدم توجه به مقوله کیفیت آب می تواند تمام زحمات فوق را با شکست روبرو نماید. از این رو کنترل و پایش کیفی آب آشامیدنی همواره با جدیت انجام می پذیرد.

مخاطبان دوره کنترل کیفیت و میکروبیولــوژی آب آشامیدنی

• کارشناسان کنترل کیفیت آزمایشگاه ها
• کارشناسان بهداشت محیط و محیط زیست
• علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)، همچنین رشته های مرتبط با صنعت آب و فاضلاب

سرفصل های دوره کنترل کیفیت و میکروبیولــوژی آب آشامیدنی

1- استاندارد کیفی آب و فاضلاب

کنترل کیفیت آب شرب در مراحل تولید، انتقال، تصفیه، ذخیره، شبکه توزیع و تخلیه پساب از طریق واحد های کنترل کیفی انجام می شود.

2- خصوصیات کیفی آب

• فیزیکی
• شیمیایی
• بیولوژیکی
• فیزیکو شیمیایی

3- تعریف آب آشامیدنی

آب آشامیدنی آبی است که ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی و رادیو اکتیو آن در حدی باشد که مصرف آن جهت آشامیدن، عارضه سوئی در کوتاه مدت یا دراز مدت برای سلامت انسان ایجاد نکند.

4- تعریف استاندارد

مجموعه ای از ضوابط، معیار ها، ارقام و تعاریف است که حدودی برای آن مقرر گردیده و اجرای آن الزام دارد.

5- استاندارد آب آشامیدنی

استاندارد های آب آشامیدنی پارامترهای کیفی آب هستند، که برای حفظ حد مجاز غلظت و تامین سلامت منابع آب عمومی از طریق سازمان های بهداشتی و زیست محیطی تامین شده اند.

استاندارد های آب آشامیدنی به 2 صورت طبقه بندی می شود :

• اولیه
• ثانویه

این استانداردها مصرف کننده را در برابر آلاینده های میکروبی، عناصر رادیو اکتیو و مواد شیمیایی سمی محافظت می کنند. و این استاندارد، حداکثر آلاینده را نشان می دهند.

6- معرفی برخی از روش های کنترل کیفیت آب

• کلرسنجی
• آزمایش میکروبی

7- میکروبیولوژی آب

ویژگی های میکروبی آب آشامیدنی مبنای قضاوت در مورد تعیین قابلیت شرب آبها از نقطه نظر بیولوژیکی قرار می گیرد. اصولاً آبی که به مصرف می رسد، باید عاری از میکروارگانیسم های بیماریزای شناخته شده و باکتری های نشانگر باشد. آب آشامیدنی شبکه استریل نیست پس می تواند حاوی میکروب غیربیماری زا باشد.

8- ارگانیسم های شاخص آلودگی مدفوعی آب

• اولین ارگانیسم شاخص کلیفرمها و کلیفرمهای مقاوم به حرارت هستند.
• دومین ارگانیسم شاخص استرپتوکوک های مدفوعی می باشند.
• سومین ارگانیسم شاخص کلستریدیومهای احیاءکننده سولفیت هستند.

9- ویروس ها در آب

• آب آلوده می تواند ویروس های روده ای را تا مسافت زیادی انتقال دهند.
• ویروس ها همراه مدفوع اشخاص آلوده (معمولاً نوزادان وکودکان) ازبدن خارج میشوند.
• انتقال ویروس ها توسط مدفوع آلوده صورت می گیرد.
• افرادی که در برابر ویروس ها ایمنی پیدا کرده اند مبتلا نمی شوند در حالی که افرادی که ایمنی ندارند توسط آنتروویوس ها آسیب می بینند.
• ویروس ها به تعداد زیاد 108 در هر گرم مدفوع یاد می شوند.

• مشخصات این ویروس ها شامل:

•  مقاوم به اسید صفرا بوده و در روده کوچک تکثیر می یابند.
•  به تعداد زیاد دفع می گردند.
• ویروس ها در محیط خارج از بدن میزبان تکثیر نمی یابند. اما توانایی زیادی در محیط‌های آبی را داشته و ممکن است برای روزها و ماهها زنده باقی بمانند.

10- مراحل تشکیل فاژها

• جذب
• نفوذ
• تکرار
• تجمع و بالغ شدن
• آزاد شدن
• آلودگی مجدد

11- توضیح در مورد روش های آزمایش میکروبی آب

1- روش MPN بیشترین احتمال وجود میکروب در آب برای تعیین  غلظت باکتریها

• به روش پنج لوله ای غلیظ برای آب های سالم
• به روش ده لوله ای غلیظ برای آب های سالم
• به روش 9 لوله ای غلیظ و ضعیف
• به روش پانزده لوله ای غلیظ و ضعیف
• رقیق سازی بعد به روش 9 لوله ای – مخصوص فاضلاب و آب های بسیار آلوده

2- روش M.F ممبران فیلتر با فیلتر غشایی

• استفاده از فیلترهایی با قطر 47cm و منافذ 45% میکرون از جنس اسنات سلولز استریل و بسته بندی شده

3- تست حضور یا عدم حضور کلیفرمها: (P-A) Presence Absense

4- روش M.U.G ترکیب 4 متیل- د گلوکورونید، توسط آنزیم بتادگلوکورونیداز، میکروبها شکسته شده و ترکیب، متیل آمبلی فرون تولید می شود که این ماده در زیر لامپ U.V خاصیت فلوئورسانس از خود نشان می دهد. 94% Ecoli این خاصیت را از خود نشان می دهند.

5- شمارش کلی میکروب های هوازی تروفیل

12- آنتامباهیستولیتیکا

• تک یاخته آنتامبا عامل بیماری آمیبیاز روده ای و اسهال خونی می باشد.
• فرم فعال آن در روده بزرگ انسان با حمله به مخاط روده در آن زخم ایجاد می کند.
• کیست های این آمیب از طریق مدفوع فرد مبتلا دفع می گردد.
• آلودگی مدفوعی آب آشامیدنی، عامل مهمی برای ایجاد بیماری آمیبیاز است.
• اندازه کیست ها 10 تا 20 میکرومتر است.
• پتانسیل انتقال آلودگی در مناطق گرمسیر بیشتر است.
• آنتامبا هیستولیتیکا در فاضلاب به تعداد کم وجود دارد (1 تا 5 کیست در هر لیتر).
• کیست های می توانند چندین ماه در آب صفردرجه و 3 روز در آب 30 درجه   سانتی گراد و 30 دقیقه در آب 45 درجه سانتی گراد و 5 دقیقه در آب 50 درجه سانتی گراد زنده بمانند.
• جوشاندن آب به مدت 2 تا 3 دقیقه سبب مرگ آنتامبا می شود.
• این انگل نسبت به کلر خیلی مقاوم است.
• کامل نبودن فرآیند تصفیه آب، نقص در سیستم لوله کشی و ارتباط آب با فاضلاب میتوانند از عوامل انتقال کیست های این تک یاخته باشند.
• در فرآیند تصفیه آب، استفاده از صافی های ماسه ای با اندازه مؤثر و ضریب یکنواختی مناسب، سبب حذف کیست ها می گردد.
• حجم مورد نیاز برای آزمایش حداقل 4 لیتر
• ظرف نمونه برداری نیازی نیست استریل باشد.
• از آلودگی ثانویه در موقع نمونه برداری جلوگیری کنید.
• صاف کردن نمونه با صافی های غشائی 8/0 میکرون و اگر نمونه کدر بود از صافی ها 7-10 میکرون استفاده کنید.
• نمونه سرد منتقل شود در کنار یخ  
• استاندارد آب جستجو و شناسائی آنتامیاهیستولیتیکا 6067 است.

13-کریپتوسپوریدیوم

• تک یاخته انگلی کریپتوسپویدیوم در روده حیوانات اهلی، وحشی و انسان ایجاد بیماری می کند.
• انتقال آلودگی از طریق تماس مستقیم مدفوع انسان و حیوان با آب آشامیدنی انجام می گیرد.
• مصرف آب های سطحی حاوی این ارگانیسم نیز سبب ایجاد بیماری می شود.
• شیوع کریپتوسپوریدیوم در ارتباط با‌ آب آشامیدنی تصفیه نشده و آبهائی که فقط کلرزنی شده اند، می باشد.
• اندازه و وسعت آنها فقط 4 تا 6 میکرومتر است. میزان حذف آنها از طریق فرآیندهای متنوع تصفیه هنوز واضح نیست.
• حجم نمونه مورد نیاز برای آزمایش 380 تا 400 لیتر است.
• هر یک دقیقه باید بین 4 تا 10 لیتر آب از صافی عبور کند.
• وقتی که گندزدائی تنها عامل تصفیه آب بوده، موارد آن گزارش شده است.
• این انگل نسبت به کلر مقاوم است.
• ائوسیست این انگل در دمای 60 درجه و بالاتر کشته می شوند.
• موارد شیوع منتقله به وسیله آب این بیماری نشانگر آن هستند که گندزدائی با کلر به عنوان تنها فرآیند تصفیه برای منابع آب آلوده بی تاثیر است.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید