ارزیابی ریسک ارگونومی بر اساس روش های REBA, RULA, OWAS, QEC

مقدمه

احتمالا واژه‌ی ارگونومی را بارها به ویژه در محیط کار شنیده‌اید و در اغلب مواقع صحبت از این بوده که اِرگونومیِ درستی در محیط وجود ندارد. شاید دقیقا ندانید ارگونومی چیست، اما برداشت عمومی این است که ارگونومی باعث بهبود شرایط کار می‌شود. واقعیت این است که تعریف ارگونومی که در برخی واژه ‌نامه‌ها «علم تلفیق کار و شرایط کار با ویژگی‌ها و نیازهای انسانی معنی شده است»، ساده نیست. اما شاید مهم‌تر از تعریف اِرگونومی، دانستن این باشد که ارگونومی ضمن کاهشِ آسیب‌های شغلی و هزینه‌های خدمات درمانی، کاربردی فراتر از محیط کار دارد، بهره‌وری و کیفیت محصول یا خدمات را افزایش می‌دهد و حتی بر زندگی شخصی‌ و سلامتی هم تاثیر می گذارد.

مخاطبان دوره ارزیابی ریسك ارگونومـی

مهندسین صنایع، ایمنی و بهداشت حرفه ای

دانشجویان رشته های ایمنی و بهداشت حرفه ای

مدیران، کارشناسان و افسران HSE

سرفصل دوره ارزشیابی ریسك ارگونومـی

1- تعریف ارگونومی

ارگونومی از دو کلمه یونانی "ارگو"به مفهوم کار و "نوموس" به مفهوم قانون و قاعده تشکیل شده است. علم اصلاح و بهینه سازی محیط،  مشاغل و تجهیزات متناسب با محدودیتها و قابلیتهای انسان.

2- دامنه كاربرد ارگونومی

توجه ویژه به مسایل روحی- روانی افراد در محیط كار

وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن (پوسچر مناسب بدن حین كار)

طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تاسیسات به طرز صحیح و مطلوب

طراحی سیستم های تولیدی و فرآیندهای كاری از ساده تا پیچیده و بغرنج

طراحی روش انجام كار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیكی بدن انسان

شرایط فیزیكی مناسب در محیط كار (با توجه به عواملی از قبیل: دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی های مختلف)

3- اولویت های كاربردی ارگونومی

سازماندهی كار

وسایل حفاظت فردی

طراحی ابزار/ ماشین آلات

بهبود طراحی ایستگاه كار

كاربرد اصول ارگونومی درجابجایی دستی بار

طراحی محیط كار(چیدمان،  عوامل فیزیكی، ساختمان و...)

4- اختلالات اسكلتی عضلانی (MSDs)

عدم رعایت اصول ارگونومی موجب آسیب های اسكلتی عضلانی می گردد. MSDs میتواند بر روی بسیاری از اندام های بدن از جمله اندام هایی نظیر پشت، گردن، شانه ها، دستها و پاها اثر بگذارد. این اختلالات بیشتر بخشهای ذیل را درگیر می كند:

عضلات

تاندون ها

اعصاب

رباط ها

لیگمانها

5- شیوه های ارزیابی خطر بروز اختلالات اسكلتی – عضلانی

شیوه‌های گوناگونی برای ارزیابی مواجهه شغلی با ریسك فاكتورهای اختلالات اسكلتی- عضلانی وجود دارد. به كمك این روشها می‌توان مشاغلی كه خطر ابتلا به این‌گونه اختلالات در آنها بالاست را شناسایی نمود. این روش ها شامل:

• روش مشاهده ای

روش ‌های مشاهده‌ای نظیر :

OWAS  

مشخص شدن هر پوسچر بوسیله یك كد چهار رقمی که شامل 4پوسچر برای تنه، 3پوسچر برای بازو، 7پوسچر برای پاها می باشد.

RULA

اهداف:

• ارایه‌ روشی برای غربالگری سریع جمعیت كاری كه با ریسك فاكتورهای اختلالات اسكلتی- عضلانی اندام فوقانی مواجهه دارند.
• شناسایی فعالیت‌های ماهیچه‌ای مرتبط با پوسچر كار، اعمال نیرو و انجام كارهای استاتیك یا تكراری كه به بروز خستگی ماهیچه‌ای كمك می‌كنند.
• ارائه‌ راهكارهایی برای پیشگیری از بروز اختلالات اسكلتی-عضلانی اندام‌ فوقانی و كاهش شیوع آن‌ها.

تعریف:

• RULA بر پایه‌ روشOWAS  طراحی و توسعه یافته است به طوری كه می‌توان گفت RULA شكل تكامل یافته‌ OWAS برای ارزیابی خطر بروز اختلالات اسكلتی- عضلانی در اندام‌های فوقانی است.
• در RULA پوسچر اندام‌های گوناگون بدن مشاهده شده و براساس اصول خاصی امتیازگذاری می‌شود. امتیازهای بالا نشان دهنده‌ فشارهای اسكلتی- عضلانی بیشتر است. امتیاز پوسچر اندام‌های گوناگون با یكدیگر ادغام شده و سرانجام با درنظرگرفتن فعالیت ماهیچه‌ای و نیروی اعمال شده امتیاز نهایی كه گویای خطر بروز آسیب است مشخص می‌گردد.

تاریخچه:

• در طی دو دهه‌ گذشته آگاهی‌ نسبت به اختلالات اسكلتی-عضلانی اندام‌های فوقانی، مچ دست، آرنج یا شانه افزایش یافته است.

• یكی از روش‌های ارزیابی خطر بروز آسیب‌های اسكلتی-عضلانی در اندام‌های فوقانی، RULA (ارزیابی سریع اندام فوقانی) می‌باشد.

• روش RULA كه از دسته روش‌های مشاهده‌ای قلم-كاغذی است توسط مك‌آتامنی و كورلت (1993) ارایه شده است.

REBA: 

• ارزیابی سریع كل بدن
• روشی برای ارزیابی پوسچر در فعالیتهایی است كه با وضعیتهای بدنی متنوع  همراه باشد.

• QEC و مزایای آن

• شناسایی ریسک فاکتورهای MSD در چهار ناحیه کمر، شانه/ بازو، مچ دست/ دست و گردن
• ارزیابی سطح خطر مواجهه با ریسک فاکتورهای MSD
• ارزیابی اثربخشی مداخلات ارگونومیک در محیط کار
• مقایسه سطح مواجهه با ریسک فاکتورهای MSD میان کارگران مختلف
• اثر ترکیبی ریسک فاکتورهای مختلف و تعامل آنها در بروز MSD ارزیابی می‌شود
• دارای حساسیت مطلوب
• کاربرد برای طیف وسیعی از مشاغل
• کاربرد ساده و ارزیابی سریع
• ارزیابی توأم و متقابل مشاهده گر و شاغل
• خصوصیات افراد مثل سابقه كار ، سن، جنس ، تجربه و... مدنظر قرار می گیرد
• مشاغل و پستهای كاری مستقلاً ارزیابی می شوند

6- سطوح اولویت اقدام های اصلاحی

• پوسچرهای طبیعی و خنثی بدون اثر آسیب زا بر دستگاه اسكلتی-عضلانی، هیچگونه اصلاحی نیاز نیست.
• پوسچرهایی كه ممكن است اثر آسیب زا بر دستگاه اسكتی- عضلانی داشته باشند، انجام اقدام های اصلاحی در آینده نزدیك لازم است.
• پوسچرهایی كه دارای اثر آسیب زا بر دستگاه اسكلتی-عضلانی هستند. انجام اقدامات اصلاحی هر چه زودتر ضروری است.
• فشار بیو مكانیكی این پوسچرها بر دستگاه اسكلتی- عضلانی بسیار آسیب زا بوده و انجام اقدام های اصلاحی بی درنگ لازم است.

7- نحوه محاسبه امتیاز فعالیت ماهیچه‌ای و تكرار حركت

اگر پوسچر

- عمدتاً استاتیك است (برای بیش از یك دقیقه حفظ شده و ثابت نگه داشته می‌شود)

- به شدت تكراری است یا بیش از 4 بار در دقیقه تكرار می‌شود، آنگاه امتیار 1 در نظر گرفته شود.

اگر پوسچر

- نه استاتیك است و نه به شدت تكراری است، آنگاه امتیاز صفر در نظر گرفته شود.

8- تفسیر نهایی امتیاز سطوح اولویت اقدام های اصلاحی
 

سطح 1 : امتیاز نهایی 1 یا 2 مشخص می‌سازد كه اگر پوسچر برای مدت زمان طولانی ثابت حفظ نشود یا به شدت تكرار نگردد قابل قبول است.

سطح 2 : امتیاز نهایی 3 یا 4 مشخص می‌سازد كه مطالعه‌ بیشتری در این زمینه لازم است و ایجاد تغییرات و مداخله‌ی ارگونومیك ممكن است ضروری باشد.

سطح 3 : امتیاز نهایی 5 و 6 مشخص می‌سازد كه مطالعه‌ بیشتر، ایجاد تغییرات و مداخله‌ ارگونومی در آینده‌ نزدیك ضروری است.

سطح 4 : امتیاز نهایی 7 یا بیشتر مشخص می‌سازد كه مطالعه‌ بیشتر، ایجاد تغییرات و مداخله‌ ارگونومی فوراً ضروری است.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید