بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری

تعداد بازدید دوره: 1,979

* اگر ویدئو پخش نمی شود، اینجا کلیک کنید *

🔍 دورۀ آموزشی بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری (WaSH in Emergencies)

در هر بحران و شرایط اضطراری، اولین نیازهای انسانی چیزی فراتر از سرپناه و غذاست. بدون دسترسی به آب آشامیدنی سالم، بدون وجود امکانات بهداشتی اولیه و بدون مدیریت اصولی فاضلاب، سلامت افراد به‌سرعت با خطر روبرو می‌شود و زمینه‌ برای شیوع بیماری‌های واگیردار، اختلال در روند امدادرسانی و افزایش تلفات انسانی فراهم می‌گردد.

در طول دهه‌های گذشته، تجربه بحران‌های بزرگی چون زلزله‌های ویرانگر، سیل‌های گسترده، مهاجرت‌های اجباری و جنگ‌ها نشان داده که نبود زیرساخت‌های مناسب برای آب، بهداشت و دفع فاضلاب در شرایط بحرانی، بارها منجر به شیوع بیماری‌هایی چون وبا، اسهال خونی، تیفوئید و هپاتیت A شده است؛ بیماری‌هایی که در حالت عادی به سادگی قابل پیشگیری‌اند، اما در محیط‌های اضطراری به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی تبدیل می‌شوند.

در چنین شرایطی، گذراندن دوره آموزشی بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری (Water, Sanitation and Hygiene (WaSH) in Emergencies) که یک آموزش اصول علمی، عملی و میدانی برای طراحی و اجرای راهکارهای بهداشتی موقت محسوب می شود، حیاتی است. این دوره به این منظور طراحی شده است تا کارکنان حوزه سلامت، امداد، HSE و مدیریت بحران بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن، مؤثرترین پاسخ‌ها را در زمینه تأمین آب سالم، ایجاد زیرساخت‌های بهداشتی و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی ارائه دهند.

این دوره نه‌تنها ابزاری آموزشی است، بلکه پاسخی کاربردی به نیازهای واقعی میدانی در اردوگاه‌های اضطراری، مناطق حادثه‌دیده و محیط‌هایی است که زیرساخت‌های زیستی آن‌ها در معرض آسیب یا نابودی قرار گرفته‌اند. رویکرد آموزشی این دوره ترکیبی از دانش فنی، تجربه جهانی، اصول استانداردهای بین‌المللی (مانند Sphere، WHO، UNICEF) و چالش‌های بومی مناطق حادثه‌خیز است.

شرکت در این دوره می‌تواند نقش کلیدی در کاهش آسیب‌پذیری جوامع، افزایش آمادگی سازمان‌ها و ارتقاء سطح خدمات بشردوستانه ایفا کند. مخاطبان با نحوه ارزیابی شرایط بحرانی، طراحی سیستم‌های اضطراری آب و فاضلاب، اولویت‌بندی اقدامات، آموزش‌های جامعه‌محور و پایش کیفیت خدمات آشنا می‌شوند.

در شرایطی که هر لحظه تأخیر می‌تواند جان انسان‌ها را تهدید کند، دانش WaSH نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای هر تیم بحران و سلامت است.

🎯 هدف از برگزاری دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری چیست؟

هدف این دوره، توانمندسازی شرکت‌کنندگان برای طراحی، راه‌اندازی و مدیریت سامانه‌های موقت تأمین آب سالم، دفع فاضلاب، بهداشت محیط و کنترل بهداشت فردی در شرایط اضطراری است؛ به‌گونه‌ای که ضمن پیشگیری از بروز بحران‌های ثانویه، سلامت جوامع آسیب‌دیده حفظ شود.

🧩 اهمیت دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری در مدیریت بحران

در بسیاری از بحران‌ها، بیماری‌های ناشی از آب آلوده و عدم رعایت بهداشت محیط، از خود بحران خطرناک‌تر هستند. نمونه‌هایی از اپیدمی‌های وبا، اسهال خونی، هپاتیت A، حصبه، انگل‌ها و عفونت‌های پوستی نشان می‌دهد که فقدان آب سالم و بهداشت می‌تواند جان هزاران نفر را تهدید کند.

دوره آموزشی بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری، به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی پاسخ بشردوستانه و مدیریت بحران، نقش مهمی در کاهش تلفات، حفظ کرامت انسانی و بازسازی سریع جامعه دارد.

🌍 مزایای دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری برای شرکت‌کنندگان

✅ افزایش توانمندی در مدیریت بهداشت در شرایط بحرانی
✅ توانایی پیشگیری از شیوع بیماری‌ها در اردوگاه‌ها و محیط‌های پرخطر
✅ آشنایی با ابزارها، تجهیزات و روش‌های قابل اجرا در موقعیت‌های واقعی
✅ تقویت دانش بین‌رشته‌ای در حوزه سلامت، محیط، مدیریت بحران و خدمات بشردوستانه
✅ دریافت گواهینامۀ پایان دوره از شرکت HSE Arya و CBهای معتبر برای فعالیت در پروژه‌های داخلی و بین‌المللی

📚 پیش‌نیاز شرکت در دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری

آشنایی مقدماتی با مفاهیم بهداشت محیط یا تجربه فعالیت در محیط‌های عملیاتی می‌تواند مفید باشد، اما الزامی نیست.

بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری (Water, Sanitation and Hygiene (WaSH) in Emergencies) - HSE Arya

👥 مخاطبان دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری

1- کارشناسان و نیروهای عملیاتی سازمان‌های امدادی و بشردوستانه (هلال احمر، صلیب سرخ، NGO ها)

2- فعالان حوزه مدیریت بحران، سلامت عمومی و بهداشت محیط

3- مدیران پروژه‌های آبرسانی اضطراری و اردوگاه‌های اسکان موقت

4- افسران، مهندسان، کارشناسان و مدیران HSE در پروژه‌های بزرگ و مناطق پرخطر

5- کارشناسان بهداشت در مناطق کم‌برخوردار یا حادثه‌خیز

6- مهندسان آب و فاضلاب و دانش‌آموختگان رشته‌های مرتبط

7- دانشجویان و علاقه‌مندان به فعالیت‌های داوطلبانه ملی و بین‌المللی

سرفصل دورۀ بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری

1. مقدمه

2. اهداف

3. دامنه کاربرد

4. اصطلاحات و تعاریف

بحران (بلا)
مدیریت بحران
- مراحل مدیریت بحران
بهداشت محیط
و ...

5. اهمیت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری

شرایط اضطراری ممکن است در پی بروز حوادث طبیعی (سیل، زلزله، سونامی) و یا انسان ساخت نظیر آلودگی میکروبی شبکه و منابع آب، ورود آلاینده های شیمیایی، رادیواکتیو و سموم به منابع آب ایجاد شود...

6. عناصر اصلی برنامه تأمین آب سالم قبل از شرایط اضطرار

جمع آوری اطلاعات اختصاصی منبع تأمین آب
تعیین مسئولیت ها و نقش افراد
تجهیزات و لوازم یدکی جایگزین و تأمین مواد شیمیایی مورد نیاز
و ...

7. تأمین آب در شرایط اضطرار

جمع آوری اطلاعات پایه و شناسایی خصوصیات منطقه
- جمع آوری اطلاعات پایه
- بازدید از منطقه
  - آشنایی با منطقه
  - بررسی از نظر امکان اسکان
- پراکندگی جمعیت، آب مصرفی موجود و نیازهای آبی
- و ...

8. تأمین آب بعد از شرایط اضطرار

در این مرحله، جمعیت حادثه دیده در خانه های خود و یا محلی جدید مستقر می شوند و با برنامه ریزی دقیق طبق اطلاعات جمع آوری شده، آب آشامیدنی سالم و کافی در اختیارشان قرار می گیرد...

9. کمیت آب مورد نیاز و روش های توزیع در شرایط اضطراری

عوامل مؤثر بر نیازهای آبی
روش های توزیع آب در شرایط اضطراری
- شبکه آبرسانی
- توزیع آب بوسیله بطری و یا پاکت پلاستیکی
- و ...

بهداشت آب و فاضلاب در شرایط اضطراری (Water, Sanitation and Hygiene (WaSH) in Emergencies) - HSE Arya 2

10. حفاظت و پایش کیفی منابع آب

شناسایی، حفظ و نگهداری منابع آب از مهمترین اقدامات قبل، حین و بعد از شرایط اضطرار می باشد. در این ارتباط منابع آب باید به نحوی نگهداری و حفاظت گردند، که در شرایط اضطرار، دچار کمترین خسارت گردند...

11. رهنمودهای کیفی آب در شرایط اضطراری

پارامترهای کیفی که در ارزیابی سلامت میکروبی آب اهمیت دارند

12. تصفیه اضطراری آب آشامیدنی در محل مصرف

پیش تصفیه
هوادهی
ذخیره و ته نشینی

13. گندزدایی آب و عوامل مؤثر بر آن

روش های ساده گندزدایی آب در شرایط اضطراری
- استفاده از ترکیبات کلر
- جوشاندن
- و ...

14. تمیز کردن و گندزدایی آب چاه ها، حوضچه های آب و مخازن

تمیز کردن و گندزدایی چاه های کم عمق
تمیز کردن و گندزدایی مخازن ذخیره آب و تانکرها
و ...

15. بازسازی شبکه توزیع آب در اجتماعات کوچک

ارزیابی وسعت آسیب وارد شده به شبکه
اطلاع رسانی از وضعیت موجود
و ...

16. حفاظت کیفی و سالم سازی آب در مواجهه با بلایای انسان ساخت

آلودگی میکروبی منابع آب
آلودگی شیمیایی منابع آب
و ...

17. دفع مدفوع و فاضلاب

عوامل مؤثر در انتخاب روش دفع مدفوع
عناصر اصلی برنامه دفع مدفوع و فاضلاب قبل از شرایط اضطرار
اقدامات فوری جهت دفع مدفوع در شرایط اضطراری
اقدامات بلندمدت جهت دفع مدفوع بعد از شرایط اضطرار
و ...

* پیوست ها

قوانین و مقررات مرتبط با حفاظت کیفی آب و دفع بهداشتی فاضلاب
- قانون تشکیل کمیته کاهش اثرات بلایای طبیعی
- آیین نامه اجرایی قانون تشکیل کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی
- آیین نامه اجرایی حمل و نقل جاده ای مواد خطرناک
- آیین نامه اجرایی کنترل و نظارت بهداشتی بر سموم و مواد شیمیایی
- و ...
نشریات مرتبط با بهداشت آب و فاضلاب قبل، حین و بعد از بلا
- راهنمای مطالعات کیفیت آب مخازن سدهای بزرگ
- دستورالعمل اجرایی پایش کیفیت آب مخازن پشت سد ها
- و ...
چک لیست های بازرسی و پایش وضعیت آب و فاضلاب
- چک لیست ارزیابی سریع وضعیت جامعه بلا دیده
- چک لیست تأمین آب سالم در شرایط اضطرار
- چک لیست ارزیابی منابع و سیستم های آبرسانی
- و ...
حدود استاندارد های آب و فاضلاب در شرایط اضطراری و بلایا